logotypes-ue_ENG

Müller-Blattau, Joseph Maria

Biogram i literatura

Müller-Blattau Joseph Maria, *21 V 1895 Colmar, †21 X 1976 Saarbrücken, niemiecki muzykolog i pedagog. Studia muzyczne (kompozycję, dyrygenturę, organy) odbył w konserwatorium w Strasburgu, muzykologiczne u F. Ludwiga na uniwersytecie w Strasburgu i po 1918 u W. Gurlitta na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, gdzie w 1920 uzyskał stopień doktora i pracował jako asystent. Działalność naukową rozpoczął na uniwersytecie w Królewcu, gdzie w 1922 habilitował się, a w 1928 został profesorem nadzwyczajnym. Od 1922 kierował seminarium muzykologicznym, od 1924 także instytutem muzyki szkolnej i kościelnej. Później wykładał na uniwersytetach: w latach 1935–37 we Frankfurcie nad Menem, w 1937–39 we Fryburgu Bryzgowijskim, w 1952–64 w Saarbrücken, gdzie zorganizował instytut muzykologii i kierował nim do czasu przejścia na emeryturę. Równolegle uczył muzyki w miejskiej szkole muzycznej we Fryburgu, w 1946 w gimnazjum w Kusel i 1950 w Kirchheimbolanden; w latach 1952–58 był dyrektorem konserwatorium w Saarbrücken.

Jako uczeń F. Ludwiga Müller-Blattau był przedstawicielem tego nurtu w niemieckiej muzykologii 1. poł. XX w., w którym na plan pierwszy wysuwała się problematyka źródłoznawcza. Jednocześnie jednak inne jego prace wskazują na zainteresowanie koncepcją kulturową „Geisteswissenschaft”, kontynuowaną przez jego drugiego nauczyciela – W. Gurlitta. Dorobek Müllera-Blattaua jest bogaty i tematycznie zróżnicowany. Na czoło wysuwa się problematyka niemieckiej pieśni średniowiecznej, której był zasłużonym edytorem (rękopis z Rostocku, Lochamer Liederbuch, pieśni Walthera von der Vogelweide i in.). Nowych źródeł dotyczą prace o muzyce Prus Wschodnich, pisane podczas pobytu w Królewcu. Zawierają one wiele wartościowych informacji o muzyce polskiej i były wykorzystywane przez polskich muzykologów. Müller-Blattau zajmował się też niemiecką pieśnią ludową, przyjmując za punkt wyjścia filozofię Herdera i zainteresowania Goethego tym tematem. Szczególną uwagę Müllera-Blattaua przyciągnął problem stosunku słowa i dźwięku oraz związków między poezją, muzyką i teatrem, zwłaszcza w operze Ch.W. Glucka. Autor licznych rozpraw syntetycznych i monografii z zakresu historii muzyki niemieckiej od czasów najdawniejszych po XIX w., z których większość ma obecnie już tylko znaczenie historyczne; do najwartościowszych i do dziś aktualnych należy kilkakrotnie poprawiana i uzupełniana, najstarsza i dotychczas najbardziej wyczerpująca monografia fugi.

Literatura: Festgabe für Joseph Müller-Blattau zum 65. Geburtstag, red. W. Salmen, Saarbrücken 1960, 2. wyd. 1962; Zum 70. Geburtstag von Joseph Müller-Blattau, «Saarbrücker Studien zur Musikwissenschaft» I, red. Ch.-H. Mahling, Kassel 1966; [nekrolog] „Die Musikforschung” XXX, 1977

Prace

Grundzüge einer Geschichte der Fuge, Królewiec 1923, 2. wyd. Kassel 1931, 3. wyd. 1963

Die Kompositionslehre H. Schützens in der Fassung seines Schülers Ch. Bernhard, Lipsk 1926, 2. wyd. 1963

Geschichte der Musik in Ost- und Westpreussen von der Ordenszeit bis zur Gegenwart, Królewiec 1931, 2. wyd. poszerz. Wolfenbüttel 1968

Hamann und Herder in ihren Beziehungen zur Musik, Królewiec 1931

Das deutsche Volkslied, Berlin 1932, 2. wyd. 1958

Einführung in die Musikgeschichte, Berlin 1932, 2. wyd. 1941

G.F. Händel, Poczdam 1933, 2. wyd. popr. i poszerz. Moguncja 1959

J. Brahms, Berlin 1933

Zur Erforschung des ostpreussischen Volksliedes, Halle 1934

J.S. Bach, Lipsk 1935, 2. wyd. Stuttgart 1950

Germanisches Erbe in deutscher Tonkunst, Berlin 1938

Geschichte der deutschen Musik, Berlin 1938, 3. wyd. 1942

H. Pfitzner, Poczdam 1940, 2. wyd. zmien., Frankfurt nad Menem 1969

Gestaltung – Umgestaltung. Studien zur Geschichte der musikalischen Variation, Stuttgart 1950

Genealogie der Musikalisch-Bachischen Familie. Nach Ph.E. Bachs Aufzeichnungen wiederhergestellt und erläutert, Kassel 1950

Taschenlexikon der Fremd- und Fachwörter der Musik, Berlin 1951

Das Verhältnis von Wort und Ton in der Geschichte der Musik, Stuttgart 1952

Die Musik in Goethezeit, Weimar 1957

Mozart, Königstein 1957

Beethoven, Königstein 1958

Deutsche Volkslieder, Königstein 1959

Schubert, Königstein 1960

Von der Vielfalt der Musik. Musikgeschichte – Musikerziehung – Musikpflege, Fryburg Bryzgowijski 1966

Goethe und die Meister der Musik, Stuttgart 1969

artykuły:

Die musikalische Schätze der Staats und Universitätsbibliothek Königsberg, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” VI, 1923/24

Die Erforschung der Musikgeschichte Ostpreussen, «Altpreussische Forschungen» III, 1926

Zur Musikübung und Musikauffassung der Goethezeit, „Euphorion” XXXI, 1930 i „Musik und Kirche” II, 1930

„Wach auf mein Hort”. Studie zur deutschen Liedkunst der 15. Jahrhunderts, w: Studien zur Musikgeschichte, księga pamiątkowa G. Adlera, Wiedeń 1930, przedr. Wiedeń 1971

Händel und Goethe, „Händel Jahrbuch” V, 1932

Goethe und die Kantate, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” XXXVIII, 1932

Beethoven und die Variation, „Beethoven-Jahrbuch” V, 1933

Der junge Brahms, „Die Musik” XXVI, 1933/34

Masurische Volkslieder, „Niederdeutsche Zeitschrift für Volkskunde” XII, 1934

K.F. Zelters Königsberger Briefe, „Altpreussische Forschungen” XII, 1935

Über Instrumentalbearbeitungen spätmittelalterlicher Lieder, w księdze pamiątkowej A. Scheringa, red. H. Osthoff, Berlin 1937

Die Weisen des Lochamer Liederbuchs, „Archiv für Musikforschung” III, 1938

Gluck und die deutsche Dichtung oraz Geschichte des vierhändigen Klavierspiels, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” XIV, 1938 oraz „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” XLVIII, 1941

Musikalische Studien zu Herders Volksliedern, „Niederdeutsches Jahrbuch für Volkskunde” XXII, 1947

H. Albert und das Barocklied, „Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte” XXV, 1951

Gluck und Racine oraz Das Finale der 9. Sinfonie, „Annales Universitatis Saraviensis” III, 1954 oraz VII, 1958

Goethes Concerto dramatico oraz Der Zauberflöte Zweiter Teil, „Goethe-Jahrbuch” XVI–XVIII, 1954–56 oraz XIX, 1957

Beethoven im Spätwerk, w księdze pamiątkowej M. Schneidera, red. W. Vetter i in., Lipsk 1955

Das Mozartbild Mörikes und seines Kreises, „Neue Zeitschrift für Musik” CXVII, 1956

C.F. Zelter, „Deutsches Jahrbuch der Musikwissenschaft” III, 1958

Bachs Goldberg-Variationen, „Archiv für Musikwissenschaft” XVI, 1959

Gluck und die Antike, „Musica” XIII, 1959

Über das Opernlibretto, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXII, 1961

A. Schweitzers Weg zur Bach-Orgel, w: A. Schweitzer. Sein Denken und sein Weg, Tybinga 1962

Bach und Händel, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” LXIX, 1962

Goethes Kantate zur Jubelfeier der Reformation (1817), w księdze pamiątkowej W. Wiory, red. L. Finscher i Ch.-H. Mahling, Kassel 1967

Goethes Weg zum Schaffen J.S. Bachs, w: Speculum musicae artis, księga pamiątkowa H. Husmanna, red. H. Becker i R. Gerlach, Monachium 1970

Aus der Geschichte der elsässischen Volksliedes, w: Musicae scientiae collectanea, księga pamiątkowa K.G. Fellerera, red. H. Hüschen, Kolonia 1973

Grösse und Glanz der Barockoper, w księdze pamiątkowej E.H. Meyera, red. G. Knepler, Lipsk 1973

liczne hasła w encyklopediach

wydania:

Das Rostocker Liederbuch, z F. Ranke, Halle 1927

Die zwei ältesten Königsberger Gesangbücher von 1527, Kassel 1933

Masurische Volkslieder, z A. Jeziorowskim, «Landschaftliche Volkslieder» XXVI, Berlin 1934

Preussische Festliedern. Zeitgenössische Kompositionen zu Dichtungen S. Dachs, «Das Erbe Deutscher Musik», seria II, «Landschaftsdenkmale», t. 1, Ostpreussen und Danzig, Kassel 1939

Zwischen Minnesang und Volkslied. Die Lieder der Berliner Handschrift Germ. Fol. 922, Berlin 1941

Musica reservata, 2 z., Kassel 1953, 1954

Es stehen drei Sterne am Himmel. Die Volksliedsammlung des jungen Goethe, Kassel 1955

Pfälzische Volkslieder mit ihren Singweisen gesammelt vom G. Heeger und W. Würst, z F. Heegerem, Moguncja 1963

Deutsche Lieder des Mittelalters von Walther von der Vogelweide bis zum Lochamer Liederbuch, z H. Moserem, Stuttgart 1968

Die Fuge. Von G.F. Händel bis zum Gegenwart, «Das Musikwerk» XXXIII, Kolonia 1968

także wydania kompozycji H. Alberta, J.F. Reichardta i C.F. Zeltera, pism J.N. Forkela i F. Rochlitza

współredakcja licznych serii naukowych, m.in. «Königsberger Studien zur Musikgeschichte», 17 t., Królewiec 1923–35, «Neue deutsche Forschungen. Abteilung Musikwissenschaft», t. 1–11, Berlin 1935–43, podręcznika Hohe Schule der Musik, t. 1–4, Poczdam 1935–38 i innych publikacji zbiorowych