Momigny, Jérôme-Joseph de

Momigny [momińjʹi] Jérôme-Joseph de, *20 I 1762 Philippeville, †25 VIII 1842 Charenton-Saint Maurice, belgijski teoretyk muzyki i kompozytor. Jako dwunastoletni chłopiec grał biegle na organach i pracował jako organista w Saint Omer, później w Saint Colombe, a od 1785 w opactwie w Saint Pierre w Lyonie. Wmieszany w wydarzenia polityczne związane z rewolucją francuską wyjechał do Szwajcarii. Ok. 1800 osiadł w Paryżu, gdzie założył wydawnictwo muzyczne, które jednak w 1828 upadło. Odtąd utrzymywał się dzięki pomocy znanych osób ceniących jego zdolności (m.in. L. Cherubini). W 1838 popadł w chorobę psychiczną i od 1840 przebywał w zakładzie dla umysłowo chorych w Charenton, gdzie zmarł.

Twórczość teoretyczna Momigny’ego, w której na plan pierwszy wysuwają się Cours complet d’harmonie…, La seule vraie théorie… oraz ok. 300 haseł muzycznych z Encyclopédie méthodique, charakteryzuje przede wszystkim nowatorstwo poglądów, stąd też nie w pełni rozumiana przez współczesnych, wzbudziła zainteresowanie dopiero w 2. poł. XIX w.; do poglądów Momigny’ego powrócono także we współczesnej literaturze muzykologicznej. Na szczególną uwagę zasługuje jego teoria rytmu i frazowania, do której nawiązał H. Riemann. Zasadą kształtowania przebiegu muzycznego jest – zdaniem Momigny’ego – przejście od słabej do mocnej części taktu (przy okazji Momigny wskazał na relacje zachodzące pomiędzy sferą biologiczną człowieka, np. krokami, biciem serca, pulsem itp., a sferą muzyczną) tworzące elementarne jednostki dźwiękowe, które łączą się w logicznym ciągu w większe fragmenty (zdania, wersy, frazy itp.). Analogie między słowem a muzyką (rozczłonkowanie przebiegu – interpunkcja) Momigny zilustrował, podkładając tekst słowny pod partie instrumentalne Kwartetu smyczkowego (KV 421) Mozarta. Rozważając problem tonalności, Momigny skonstruował 7-dźwiękowy akord diatoniczny zbudowany z tercji i, dodając do utworzonej na jego podstawie 7-stopniowej skali dźwięki chromatyczne i enharmoniczne (po pięć), otrzymał skalę 17-dźwiękową antycypującą charakterystyczną dla muzycznego przełomu XIX i XX w. politonalność. Jako kompozytor Momigny nie zyskał rozgłosu, tworzył głównie utwory salonowe. Pisał także rozprawy o charakterze politycznym.

Literatura: A. Mocquereau Jérôme-Joseph de Momigny et le rythme musical, «Paléographie Musicale», seria I t. VII, 1901; H. Riemann Ein Kapitel vom Rhythmus, „Die Musik” III, 1903–04; W. Gerstenberg Ein Dictionnaire Momignys und seine Lehre vom musikalischen Vortrag, w księdze pamiątkowej K.G. Fellerera, red. H. Hüschen, Ratyzbona 1962; J. Chailley Un grand théoricien belge méconnu de la musique, Jérôme-Joseph de Momigny, „Bulletin de la classe des beaux-arts” XLVIII, 1966; M. Cole Momigny’s Analysis of Haydns Symphony no. 103, „The Music Review” III, 1969; A. Palm Jérôme-Joseph de Momigny. Leben und Werk…, Kolonia 1969; J. Chailley M. Maleden et l’Ecole Niedermeyer oraz R. Görner Die Sprache in der Musiktheorie Jérôme-Joseph de Momigny, w: Logos musicae, księga pamiątkowa A. Palma, red. R. Görner, Wiesbaden 1982; A. Palm Un chapitre de la rythmique et de l’analyse musicale dans l’histoire de la musique franco-belge oraz Sur l’engagement contre-révolutionnaire d’un musicien hennuyer, „Bulletin de la classe des beaux-arts” LXV, 1983 oraz LXXI, 1989; A. Palm Musikalische Analyse als ästhetisches Instrumentarium, „Zeitschrift für Musikpädagogik” VIII, 1983; R. Parker On Reading 19-th Century Opera. Verdi through the Looking Glass, w: Reading Opera, red. A. Grook i R. Parker, Princeton 1988