Momigny [momińjʹi] Jérôme-Joseph de, *20 I 1762 Philippeville, †25 VIII 1842 Charenton-Saint Maurice, belgijski teoretyk muzyki i kompozytor. Jako dwunastoletni chłopiec grał biegle na organach i pracował jako organista w Saint Omer, później w Saint Colombe, a od 1785 w opactwie w Saint Pierre w Lyonie. Wmieszany w wydarzenia polityczne związane z rewolucją francuską wyjechał do Szwajcarii. Ok. 1800 osiadł w Paryżu, gdzie założył wydawnictwo muzyczne, które jednak w 1828 upadło. Odtąd utrzymywał się dzięki pomocy znanych osób ceniących jego zdolności (m.in. L. Cherubini). W 1838 popadł w chorobę psychiczną i od 1840 przebywał w zakładzie dla umysłowo chorych w Charenton, gdzie zmarł.
Twórczość teoretyczna Momigny’ego, w której na plan pierwszy wysuwają się Cours complet d’harmonie…, La seule vraie théorie… oraz ok. 300 haseł muzycznych z Encyclopédie méthodique, charakteryzuje przede wszystkim nowatorstwo poglądów, stąd też nie w pełni rozumiana przez współczesnych, wzbudziła zainteresowanie dopiero w 2. połowie XIX w.; do poglądów Momigny’ego powrócono także we współczesnej literaturze muzykologicznej. Na szczególną uwagę zasługuje jego teoria rytmu i frazowania, do której nawiązał H. Riemann. Zasadą kształtowania przebiegu muzycznego jest – zdaniem Momigny’ego – przejście od słabej do mocnej części taktu (przy okazji Momigny wskazał na relacje zachodzące pomiędzy sferą biologiczną człowieka, np. krokami, biciem serca, pulsem itp., a sferą muzyczną) tworzące elementarne jednostki dźwiękowe, które łączą się w logicznym ciągu w większe fragmenty (zdania, wersy, frazy itp.). Analogie między słowem a muzyką (rozczłonkowanie przebiegu – interpunkcja) Momigny zilustrował, podkładając tekst słowny pod partie instrumentalne Kwartetu smyczkowego (KV 421) Mozarta. Rozważając problem tonalności, Momigny skonstruował 7-dźwiękowy akord diatoniczny zbudowany z tercji i, dodając do utworzonej na jego podstawie 7-stopniowej skali dźwięki chromatyczne i enharmoniczne (po pięć), otrzymał skalę 17-dźwiękową antycypującą charakterystyczną dla muzycznego przełomu XIX i XX w. politonalność. Jako kompozytor Momigny nie zyskał rozgłosu, tworzył głównie utwory salonowe. Pisał także rozprawy o charakterze politycznym.
Literatura: A. Mocquereau Jérôme-Joseph de Momigny et le rythme musical, «Paléographie Musicale», seria I t. VII, 1901; H. Riemann Ein Kapitel vom Rhythmus, „Die Musik” III, 1903–04; W. Gerstenberg Ein Dictionnaire Momignys und seine Lehre vom musikalischen Vortrag, w księdze pamiątkowej K.G. Fellerera, red. H. Hüschen, Ratyzbona 1962; J. Chailley Un grand théoricien belge méconnu de la musique, Jérôme-Joseph de Momigny, „Bulletin de la classe des beaux-arts” XLVIII, 1966; M. Cole Momigny’s Analysis of Haydns Symphony no. 103, „The Music Review” III, 1969; A. Palm Jérôme-Joseph de Momigny. Leben und Werk…, Kolonia 1969; J. Chailley M. Maleden et l’Ecole Niedermeyer oraz R. Görner Die Sprache in der Musiktheorie Jérôme-Joseph de Momigny, w: Logos musicae, księga pamiątkowa A. Palma, red. R. Görner, Wiesbaden 1982; A. Palm Un chapitre de la rythmique et de l’analyse musicale dans l’histoire de la musique franco-belge oraz Sur l’engagement contre-révolutionnaire d’un musicien hennuyer, „Bulletin de la classe des beaux-arts” LXV, 1983 oraz LXXI, 1989; A. Palm Musikalische Analyse als ästhetisches Instrumentarium, „Zeitschrift für Musikpädagogik” VIII, 1983; R. Parker On Reading 19-th Century Opera. Verdi through the Looking Glass, w: Reading Opera, red. A. Grook i R. Parker, Princeton 1988
Prace:
Méthode de piano, Paryż 1802
La première année de leçons de piano-forte, Paryż 1802–03
Cours complet d’harmonie et de composition…, Paryż 1803–06, 2. wyd. 1808, wyd. 3 b.r.
Le nouveau solfège…, Paryż 1808
Exposé succinct…, Paryż 1809
Encyclopédie méthodique, t. 2, Paryż 1818 (artykuły o muzyce), przedr. Nowy Jork 1971
La seule vraie théorie de la musique…, Paryż 1821, wyd. wł. Bolonia 1823, przedr. wyd. wł. «Biblioteca Musica Bononiensis» II, 1969
Réponse aux observations de M. Morel…, Paryż 1822
A l’Académie des Beaux-Arts, Paryż 1831
Cours général de musique, Paryż 1834.
Kompozycje:
liczne utwory Momigny’ego zaginęły
Instrumentalne:
6 kwartetów smyczkowych
6 sonat na skrzypce i fortepian
9 sonat na bas, skrzypce i fortepian
Grand nocturne na skrzypce lub flet i fortepian
Trio fortepianowe
2 sonaty na fortepian
12 fantazji i arii na fortepian
4 Potpourris na fortepian
fuga podwójna na fortepian
Wokalno-instrumentalne:
137 pieśni: romanse, arie, kuplety, stance, kawatiny, polonezy
Sceniczne:
Le Baron de Felsheim, opera, przed 1800
La nouvelle Laitière, opera, przed 1811
Arlequin Cendrillon, operetka, wyd. 1811
Musique de l’Enfant d’Hercule et d’Hébé, pantomima, 1811