Mila Massimo, *14 VIII 1910 Turyn, †26 XII 1988 Turyn, włoski krytyk i pisarz muzyczny. W 1931 ukończył studia z historii sztuki, literatury francuskiej i historii muzyki na uniwersytecie w Turynie. Już od 1929 Mila działał w ruchu antyfaszystowskim. Po II wojnie światowej był krytykiem muzycznym w Turynie w „L’Unità” (1946–67), tygodniku „L’Espresso” (1955–68) i dzienniku „La Stampa” (1967–88), współpracownikiem „Rassegna musicale”, „Rivista musicale italiana”, „La Revue musicale”, „Melos”, „The Score”, od 1967 zastępcą dyrektora „Nuova rivista musicale italiana”. W latach 1957–73 uczył historii muzyki w konserwatorium, a od 1960 na uniwersytecie w Turynie. W 1956 został członkiem Accademia di Santa Cecilia. Na jego działalność miała wpływ estetyka B. Crocego. Do najważniejszych prac Mili należy L’esperienza musicale..., w której objaśnił swoją teorię „nieuświadomionej ekspresji”, w tym duchu analizował twórczość I. Strawińskiego. Obszerne prace poświęcił G. Verdiemu i W.A. Mozartowi. Był także tłumaczem, m.in. dzieł J.W. Goethego, F. Schillera, R. Wagnera.
Literatura: E. Gianturco Massimo Mila and Present Italian Aesthetics, „The Journal of Aesthetics and Art Criticism” XI, 1952/53; S. Basso Gli articoli di música e di cultura di Massimo Mila sul quotidiano „L’Unità” (1946–1967), Turyn 1989–90; E. Beilotto Da Mila a Malipiero. 68 lettere, un’amicizia, un sodalizio, Wenecja 1990–91; M. Buccolo L’attività critica di Mila Massimo su „La Stampa”1967–1988, Turyn 1990–91; A. Bianco L’estetica musicale di Mila Massimo, Turyn 1992.
Il melodrama di Verdi, Bari 1933, Mediolan 1960
Cent‘anni di musica moderna, Mediolan 1944
W.A. Mozart, Turyn 1945
Saggi mozartiani, Mediolan 1945
Breve storia della musica, Mediolan 1946, «Piccola biblioteca Einaudi» XXXI, Turyn 1963
L’esperienza musicale e l’estetica, Turyn 1950, 2. wyd. 1956, «Piccola biblioteca Einaudi» LVI, Turyn 1965
„La Carriera d’un libertino ” di I. Strawinsky, Mediolan 1951
Razionalismo di „Così fan tutte”, w: Mozart. La vita e le opere, red. F. Armani, Mediolan 1956
G. Verdi, Bari 1958
Cronache musicali 1955–1959, Turyn 1959
La musica pianística di W.A. Mozart, Turyn 1963
La natura e il mistero nell’arte di B. Bartók, „La Rassegna Musicale Italiana” XXI, 1951, przedr. „Chigiana” XXII, 1965
L’equivoco della rinascita verdiana, 1932–64, w: L’opera italiana in musica, księga pamiątkowa E. Gary, red. F. Abbiati i in., Mediolan 1965
La dialogizzazione dell’aria nelle opere giovanili di Verdi, w księdze kongresowej Wenecja 1966, Parma 1969
Le Sinfonie di Mozart, Turyn 1967
Musica e scuola nel costume italiano, „Nuova Rivista Musicale Italiana” I, 1967
Il turco in Italia, manifesto di dolce vita, „Nuova Rivista Musicale Italiana” II, 1968
L’unità stilistica nell’opera di Verdi, „Nuova Rivista Musicale Italiana” II, 1968
La fortuna di Rossini, „Bollettino del Centro rossiniano” II, 1968
Beethoven. I quartetti galitzine e la grande fuga, Turyn 1969
Bartók-Webern 25 Years Later. Their Place in Today’s Music, „World Music” XII, 1970
Lettura del „Corsaro” di Verdi, „Nuova Rivista Musicale Italiana” V, 1971
„Te Deum” e „Stabat Mater” di Verdi, „Chigiana” XXVI/XXVII, 1971
„I vespri siciliani” di Verdi, Turyn 1973
La giovinezza di Verdi, «Collana di monografie per servire alle storia della musica italiana», Turyn 1974
Il „Flauto mágico ”di Mozart, «Corso monografico di storia della música», Turyn 1974
La nona sinfonia di Beethoven, Turyn 1975
Il melodramma italiana dell’ottocento. Studi e ricerche per Mila Massimo, wyd. G. Pestelli, Turyn 1977
Mila Massimo alia Scala. Scritti 1955–88, wyd. R. Caravaglia i A. Sinigaglia, Mediolan 1989
tłum. na język wł.:
J.W. Goethe Die Wahlverwandtschaften, Turyn 1943
J. Gottheft Die schwarze Spinne, Mediolan 1945
F. Schiller Wallenstein, Turyn 1946
R. Wagner Mein Leben, Turyn 1953
