Mérimée, Prosper

Mérimée [mɛrim’ɛ] Prosper, *28 IX 1803 Paryż, †23 IX 1870 Cannes, francuski prozaik i dramaturg. Jego utwory dramatyczne nie utrzymały się w repertuarze teatralnym, natomiast uznanie i sławę przyniosły mu nowele i niewielkie, zwięzłe powieści, z których kilka stało się źródłem fabuły znanych oper i operetek. Obok Carmen (opubikowanej po raz pierwszy w „Revue des Deux-Mondes” 1845) zainteresowanie librecistów wzbudziła powieść Chronique du règne de Charles IX, na której oparta została akcja Les Huguenots Meyerbeera oraz Le pré aux clercs Herolda. Vision de Charles XI, ukazująca spisek szlachty szwedzkiej przeciwko Gustawowi III i zamach na tegoż monarchę, zainspirowała E. Scribe’a do napisania sztuki teatralnej na ten sam temat oraz libretta wykorzystanego później przez Verdiego w Un ballo in maschera. Z kolei opowiadanie Les âmes du purgatoire, które Mérimée napisał pod wrażeniem przedstawienia Don Giovanniego Mozarta w Théâtre-Italien (1833), dało początek scenie pojedynku w La forza del destino. Spośród przekładów dzieł literatury rosyjskiej dokonanych przez Mériméego La dame de pique Puszkina (1849) została opracowana przez Scribe’a na libretto przeznaczone dla Halévy’ego (premiera Paryż 1850).

Powodzenie w środowisku operowym utwory Mériméego zawdzięczają jego upodobaniu do malowniczej, a niekiedy egzotycznej scenerii, do drastycznych sytuacji i nieokiełznanych, skrajnych emocji przy jednocześnie lakonicznej, ale perfekcyjnej w szczegółach narracji, zachowującej dystans autora wobec poruszanego tematu. Teatralnej adaptacji sprzyjało także mistrzostwo Mériméego w konstruowaniu zajmującej anegdoty i pełnokrwistych a przeciwstawnych sobie charakterów, jak również jego skłonność do operowania kontrastami i niedomówieniami. Podobnie jak Musset i Stendhal, Mérimée był gorącym zwolennikiem włoskiej muzyki, szczególnie Rossiniego. Z dezaprobatą natomiast wypowiadał się o nowszych tendencjach w dziedzinie opery, m.in. o dziełach Verdiego i Wagnera. Jest autorem prac dotyczących m.in. muzyki: Lettres à une inconnue (Paryż 1874) oraz Stendhal (Oeuvres, t. 4, Paryż 1929).

Literatura: E. Istel „Carmen”. Die Novelle und das Libretto. Eine dramaturgische Studie, „Die Musik” 1923 nr 15; P. Trahard La jeunesse de Mérimée, Paryż 1925; R.J. Evans Les Romantiques français et la musique, Paryż 1934; A. W. Rait Prosper Mérimée, Londyn 1970; M. Poupet De Prosper Mérimée à la „Carmen” de Bizet, „Scherzo” 1971 nr 5; A. Csampai i D. Holland Georges Bizet „Carmen”. Texte, Materialien, Kommentare, Reinbek 1984.