Melba Dame Nellie, właśc. Helen Porter Mitchell, *19 V 1861 Richmond (k. Melbourne), †23 II 1931 Sydney, australijska śpiewaczka (sopran). Córka osiadłego w Australii szkockiego przedsiębiorcy budowlanego, pomimo oporu ojca poświęciła się zawodowo sztuce. W 1886 wyjechała do Europy i podjęła studia u M. Marchesi w Paryżu. W 1887 zadebiutowała z dużym powodzeniem w Théâtre de la Monnaie w Brukseli jako Gilda w Rigoletcie Verdiego, przyjmując na cześć Melbourne pseudonim artystyczny Melba. W 1888 wystąpiła w Covent Garden jako tytułowa bohaterka w Łucji z Lammermooru Donizettiego, tamże w 1889 w roli Julii w operze Romeo i Julia Gounoda. W Covent Garden występowała regularnie aż do 1914, powracała tam jeszcze w 1919, w latach 1922–24 i w 1926. Śpiewała również w operze w Paryżu (Ofelia w Hamlecie A. Thomasa, 1888), w La Scali w Mediolanie (1893), a w 1891 na zaproszenie cara Aleksandra III wystąpiła razem z braćmi Reszke w Petersburgu. W latach 1893–1911 śpiewała wielokrotnie w Metropolitan Opera House oraz w operze w Chicago. W 1926 dała w Covent Garden uroczysty koncert pożegnalny; ostatnie lata życia spędziła w rodzimej Australii. Repertuar Melby zrazu koncentrował się na lekkich partiach koloraturowych (Rozyna w Cyruliku sewilskim Rossiniego), z czasem począł obejmować także partie liryczne (Mimi w Cyganerii Pucciniego, Desdemona w Otellu Verdiego), a nawet dramatyczne (tytułowa partia w Aidzie Verdiego, Elza w Lohengrinie Wagnera). Nade wszystko jednak stała się doskonałą bohaterką oper Gounoda, cenioną przez samego kompozytora (Julia w Romeo i Julii, Małgorzata w Fauście). C. Saint-Saëns specjalnie dla niej napisał operę Hélène, w której Melba kreowała tytułową rolę podczas prapremiery (1904). W Covent Garden była prawdziwą „primadonna assoluta”, ciesząc się olbrzymią popularnością i sympatią. Jej głos wyróżniał się precyzją techniczną oraz olbrzymią skalą, sięgającą od b do f3. Pod koniec I wojny światowej ofiarowała 100 000 funtów szterlingów na rzecz młodej podówczas fundacji Czerwonego Krzyża; za ten wspaniałomyślny gest uhonorowano ją komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego i tytułem Dame (1918). Wspomnienia ze swego barwnego życia zamieściła w książce Melodies and Memories (Londyn 1925).
Literatura: A. Murphy Melba, Londyn 1909; P. Colson Melba, Londyn 1931; G.W. Hutton Melba, Melbourne 1962; J. Hetherington Melba, Londyn 1967, 2. wyd. 1973.
