Kubelík, Rafael

Kubelík [kˊu~] Jeroným Rafael, *29 VI 1914 Býchory (k. Kolina), †11 VIII 1996 Lucerna (Szwajcaria), czeski dyrygent i kompozytor, syn Jana. Gry na skrzypcach i teorii muzyki uczył się początkowo u ojca; w latach 1928–33 studiował w konserwatorium w Pradze u P. Dědečka (dyrygentura), O. Šína (kompozycja), J. Felda (skrzypce). W 1934 debiutował jako dyrygent z orkiestrą Czeskiej Filharmonii; w latach 1936–48 był na stałe związany z tym zespołem, od 1941 jako jego kierownik artystyczny; w latach 1939–41 był również dyrektorem muzycznym teatru operowego w Brnie, prowadząc tam m.in. pierwsze kompletne wykonania Trojan Berlioza. W 1949 opuścił ojczyznę; w latach 1950–53 był dyrektorem muzycznym Symphony Orchestra w Chicago. Po głośnym sukcesie, jakim było wystawienie w 1954 w Londynie opery Janáčka Katia Kabanowa, objął dyrekcję Covent Garden (1955–58). Zapisał się wówczas jako zwolennik wykonywania oper w języku miejscowym i zrealizował kilka udanych spektakli tego rodzaju (m.in. w 1956 Jenufa Janáčka, w 1957 Trojanie Berlioza). W 1961 objął stanowisko dyrygenta Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks w Monachium i z zespołem tym odbył szereg tournées (m.in. w 1965 po Japonii, w 1968 po Stanach Zjednoczonych) oraz dokonał licznych nagrań (m.in. wszystkie symfonie Mahlera, dzieła Janáčka i Schönberga). W 1967 otrzymał obywatelstwo szwajcarskie. W 1971 został mianowany dyrektorem muzycznym Metropolitan Opera House w Nowym Jorku, gdzie w 1973 wystawił Trojan; w latach 1974–79 ponownie dyrygent orkiestry radia bawarskiego. Występował gościnnie w wielu krajach świata, dyrygując znanymi orkiestrami, m.in. Wiener Philharmoniker i orkiestrą symfoniczną z Tel-Awiwu. Dokonał licznych nagrań płytowych. Zasłynął jako wybitny wykonawca dzieł romantycznych, zwłaszcza Berlioza, Liszta i Brahmsa.