Himmel, Friedrich Heinrich

Himmel [h՛ym^el] Friedrich Heinrich, *20 XI 1765 Treuenbrietzen, †8 VI 1814 Berlin, niemiecki kompozytor i pianista. Pierwsze lekcje gry na fortepianie i organach pobierał u organisty w Treuenbrietzen. Od 1785 studiował teologię w Halle. W 1786 starał się o posadę kapelana wojskowego w Poczdamie; przy tej okazji Fryderyk Wilhelm II zwrócił uwagę na jego umiejętności pianistyczne i przyznał mu pensję na studia muzyczne, które Himmel odbył w latach 1787–92 u J.G. Naumanna w Dreźnie, po czym został nadwornym kompozytorem króla Prus. Następnie udał się w podróż do Włoch. Tam otrzymał wiadomość o nominacji na królewskiego kapelmistrza i w 1795 powrócił do Niemiec. W latach 1798–1800, w ramach urlopu, przebywał na dworach władców Rosji, Danii i Szwecji, odnosząc wielkie sukcesy artystyczne i finansowe. W 1800 wrócił do Berlina. Premiera jego opery Vasco di Gama (12 I 1800) i przedstawienie Rosmondy J.F. Reichardta (6 II 1801) dały początek dyskusji w Niemczech na temat stylu operowego, przy czym Himmel opowiadał się za neapolitańską szkołą operową, zaś Reichardt – za stylem opery Glucka. W latach 1808–10 Himmel przebywał wraz z dworem królewskim w Królewcu. Do końca życia wiele podróżował po Niemczech, wyjeżdżał także do Rzymu, Wiednia, Paryża i Pragi, odnosząc sukcesy jako kompozytor i pianista.

Z racji swego stanowiska na dworze Himmel napisał wiele kompozycji okolicznościowych. Jego obfita twórczość, już w połowie XIX w. niemal zapomniana, cieszyła się jednak powodzeniem u współczesnych, miała wiele edycji. Podobały się zwłaszcza pieśni i dzieła sceniczne, m.in. liederspiel Frohsinn und Schwärmerey i singspiel Fanchon das Leyermädchen. Prostota i lekkość ich melodyki wyrastała z włoskiej arii, natomiast prosta stroficzna budowa odpowiadała ideałowi pieśni szkoły berlińskiej. Popularność melodii Himmela sięgała także ziem polskich w XIX w., o czym świadczą m.in. publikacje fortepianowego Polonoise favorite przez Księgarnię I. Klukowskiego w Warszawie w opracowaniu na 4 ręce (1823), pieśni z polskim tekstem o. F. Kowalskiego pt. Modlitwa przed Bitwą (1832) czy zbiorów z jego utworami. Fachowa krytyka nie znajdowała jednak w muzyce Himmela elementów nowatorskich. Beethoven zwięźle scharakteryzował go jako kompozytora: „grzeczny talent, nic ponadto”. Historycy muzyki (H.J. Moser, E. Bücken) przypisują jednak niektórym jego utworom znaczenie prekursorskie – opera czarodziejska Die Sylphen została uznana za zwiastun opery Webera, zaś cykl pieśni Alexis und Ida za zapowiedź cyklów Schuberta.

Literatura: M. Steuer Die Erstaufführung von Himmels „Fanchon” 1804, „Signale für die Musikalische Welt” XXXIV, 1904; A. Kohut Friedrich Heinrich Himmel, „Neue Zeitschrift für Musik” LXXXI, 1914; L. Odendahl Friedrich Heinrich Himmel. Bemerkungen zur Geschichte der Berliner Oper um die Wende des 18. und 19. Jahrhunderts, dysertacja uniwersytetu w Bonn, 1914, Bonn 1917 (fragment); L. Gelber Die Liederkomponisten A. Harder, F.H. Himmel, F.F. Hurka, C.G. Hering. Ein Beitrag zur Geschichte des musikalischen Liedes zu Anfang des 19. Jahrhunderts, Berlin 1936; M. Erfurt-Freund Friedrich Heinrich Himmel (1765–1814). Zur Gattungsproblematik deutschsprachiger Bühnenwerke in Berlin um 1800, Saarbrücken 1993.