Harris [hʹærys] Roy, *12 II 1898 Lincoln County (Oklahoma), †1 X 1979 Santa Monica (Kalifornia), amerykański kompozytor. W latach 1919–21 studiował filozofię i ekonomię na University of California w Berkeley. Mając 24 lata, podjął prywatne studia muzyczne u A.G. Farwella, który entuzjastycznie ocenił zdolności kompozytorskie ucznia. Nauczycielami Harrisa byli także M. Altschuler, A. Bliss, Ch. Demarest, F.Ch. Dillon. Już jeden z pierwszych utworów Harrisa Andante na orkiestrę (wykonanie w 1926 pod dyrekcją H. Hansona w Rochester, potem w Nowym Jorku) zyskało uznanie amerykańskiego środowiska muzycznego. Otrzymał stypendium Fundacji Guggenheima, które umożliwiło mu studia w Paryżu, gdzie w latach 1926–28 kształcił się u Nadii Boulanger, ale w zasadzie prowadził samodzielne studia, analizując partytury dawnych mistrzów (Bach, Palestrina, klawesyniści francuscy). W Paryżu odbyły się wykonania jego utworów, m.in. Koncertu na fortepian, klarnet i kwartet smyczkowy. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych uzyskał w latach 1930–32 stypendium kompozytorskie ufundowane przez Pasadena Music and Art Association. Wkrótce zdobył sławę głównie dzięki utworom symfonicznym i kameralnym. Dużym powodzeniem cieszyła się jego I Symfonia napisana na zamówienie S. Kusewickiego, a zwłaszcza III Symfonia, uznana przez ówczesną krytykę za najlepszy amerykański utwór symfoniczny. Harris działał jako pedagog na różnych uczelniach: w latach 1932–40 był wykładowcą w Juilliard Graduate School, w 1934–38 w Westminster Choir School w Princeton (New Jersey), w 1940–42 w Cornell University w Ithaca (Nowy Jork), w 1942–48 w Colorado College, w 1948–49 w State College w Logan (Utah), w 1949–51 w George Peabody College for Teachers w Nashville (Tennessee), w 1951–56 w Pennsylvania College for Women w Pittsburghu, w 1956–57 w Southern Illinois University, w 1957–60 w Indiana University, w 1960–61 dyrektorem International Institute of Music przy Inter-American University w San Germán, Puerto Rico, od 1961 do emerytury profesorem University of California. Harris często dyrygował swymi utworami, w 1951 zainicjował Cumberland Summer Festivals w Nashville, w 1952 International Festival of Contemporary Music w Pittsburghu, był jednym z organizatorów International String Congress odbywających się w Oklahomie, a później w Los Angeles. W 1958 Harris odwiedził ZSRR, gdzie prezentowane były jego utwory (m.in. V Symfonia poświęcona „heroicznym zmaganiom wojennym narodu radzieckiego”). Uzyskał wiele odznaczeń, m.in. z National Association of Composers and Conductors oraz doktorat honoris causa Rutgers University.
W latach międzywojennych Harris cieszył się w Stanach Zjednoczonych dużą popularnością wśród publiczności, zaś krytyka muzyczna uznała go za typowo amerykańskiego kompozytora, a to m.in. dzięki eksponowaniu melodyki stylizowanej na wzór popularnych hymnów, pieśni i tańców osadników amerykańskich i kowbojów. Po II wojnie światowej zmiany, jakie nastąpiły w technice kompozytorów awangardowych, wpłynęły na negatywną reakcję krytyki amerykańskiej wobec zachowawczej twórczości Harrisa, nadal jednak uważano go za wybitnego symfonika. Spośród jego 13 symfonii pisanych niemal w ciągu całego życia najbardziej popularna jest III Symfonia, jednoczęściowa, rozwijająca się w 5 fazach o zróżnicowanej ekspresji, z fugą w partii środkowej. Harris pisał zarówno jednoczęściowe symfonie (III, VII, VIII), jak i wieloczęściowe (np. IV ma 7 części). W symfoniach wokalno-instrumentalnych wykorzystywał m.in. popularne pieśni amerykańskie ze zbiorów J. i A. Lomaxów, C. Sandburga (IV Symfonia:“Folk Song Symphony”), teksty A. Lincolna i własne (X Symfonia); niektóre symfonie – podobnie jak większość utworów instrumentalnych Harrisa – mają tytuły programowe, np. VIII „San Francisco”, X „Abraham Lincoln”, XII „Pére Marquette”, XIII „Bicentennial Symphony”, a kolejne części VI Symfonii „Gettysburg Address”, poświęconej Lincolnowi, nazwane zostały: Awaking, Conflict, Dedication, Affirmation.
Ważne miejsce w twórczości Harrisa zajmują także utwory kameralne (zwłaszcza Kwintet fortepianowy, III Kwartet smyczkowy) i chóralne, w których kompozytor wykorzystywał poezję W. Whitmana, teksty religijne, opracowywał popularne pieśni patriotycznych (np. When Johnny Comes…). W latach 30. Harris zetknął się z grupą folksingers, która wywarła wpływ na jego późniejszą twórczość, np. w Folk Fantasya for Festivals zestawia tradycyjnie notowane partie chóralne z improwizacyjnymi partiami folksingers. Wiele kompozycji Harris przeznaczonych jest na typowy dla kultury amerykańskiej zespół instrumentów dętych (band). W utworach jego dominują modalne melodie, tylko sporadycznie pojawiają się tematy schromatyzowane (np. w Kwintecie fortepianowym). Harmonika Harrisa jest tonalna, ale często pojawiają się tzw. poliakordy, trójdźwięki w relacji sekundy, kwarty, paralelizmy, współbrzmienia kwarty i kwinty. Rytm obfituje w nieregularne akcenty często w ramach zmiennego metrum. Kompozytor wykazywał szczególną predylekcję do posługiwania się fakturą kontrapunktyczną, często wprowadzał kanony, passacaglie, fugi, także podwójne i potrójne (np. w części I Kwintetu fortepianowego występuje passacaglia, a w części III – fuga, w III części V Symfonii – również fuga). Harris wywarł znaczny wpływ na twórczość następnego pokolenia kompozytorów amerykańskich (W. Piston, W. Schuman, M. Gould, P. Mennin i in.). Skomponował ponad 170 utworów (instrumentalnych, wokalnych i wokalno-instrumentalnych), w tym wiele dla amatorów; zdaniem krytyków istotnym wkładem w rozwój muzyki amerykańskiej są jego symfonie komponowane w okresie ponad 40 lat (1933–1976). W 2006 roku Naxos Records rozpoczęła projekt nagrania 13 symfonii Harrisa (do czerwca 2018 roku wydano nagrania III, IV, V, VI, VII i IX symfonii) głównie z dyrygentem Marinem Alsopem.
Literatura: A. Farwell Roy Harris, „The Musical Quarterly” XVIII, 1932; H. Cowell Roy Harris, w: American composers on American music: A symposium, Redwood City 1933; przedruk Nowy Jork 1962; N. Slonimsky From the west composer new to Bostonians, „Boston evening transcript” (24 I 1934), przedruk w: Writings on music. I: Early articles for the Boston evening transcript, Abingdon 2004; W. Piston Roy Harris, „Modern Music” XI, 1934; P. Rosenfeld Current chronicle: Copland, Harris, Schuman, „The Musical Quarterly” III, 1939; A. Mendel The Quintet of Roy Harris, „Modern Music” XVI, 1939; Oscar Thompson, Roy Harris, w: Great modern composers, Nowy Jork 1941; R. Evett The Harmonic Idiom of Roy Harris, „Modern Music” XXIII, 1946; N. Slonimsky Roy Harris, „The Musical Quarterly” XXXIII, 1947; N. Slonimsky Roy Harris, Boston 1947; R. Sabin Roy Harris: Still Buoyant as Composer and Teacher, „Musical America” II, 1957; P. Asley Roy Harris, „Stereo Review” XXI, 1968 (zawiera dyskografię); L. Foreman Roy Harris. American Symphonist, „The Musical Quarterly” XCVI, 1972/73; D. Stehman, The symphonies of Roy Harris: an analytical study of the linear materials and of related works, praca doktorska, University of Southern California, 1973; R. Strassburg Roy Harris. A Catalog of His Works, Los Angeles 1974; L.C. Gibbs, D. Stehman, The Roy Harris Revival, „American Record Guide” VII, 1979; R. Stevenson, Roy Harris at UCLA: Neglected Documentation, „Inter-American Music Review” I, 1979; W. D. Curtis, Roy Harris (1898–1979): A discography, „Association for Recorded Sound Collections: Journal” III, 1981; M. Bialosky Roy Harris: In Memoriam (But Keep Your Hats On), „College Music Symposium” II, 1982; N. Strimple An introduction to the choral music of Roy Harris, „Choral journal” IX, 1982; J. W. Clark The one-movement symphony in America, 1973-1976: with analyses of works by Roy Harris, William Schuman, Vincent Persichetti, and Peter Fricker, praca doktorska, University of California. 1982; D. Stehman Roy Harris. An American Musical Pioneer, Boston 1984; N. Slonimsky Roy Harris: The story of an Oklahoma composer who was born in a log cabin on Lincoln’s birthday, w: Richard Crawford, R. Allen Lott, Carol J. Oja (red.), A celebration of American music: Words and music in honor of H. Wiley Hitchcock, Ann Arbor, Michigan 1990; D. Stehman Roy Harris: A Bio-Bibliography, Nowy Jork 1991; M. J. Fennell A study of selected band music of Roy Harris, praca doktorska, University of Northern Colorado, 1991; L. Spizizen Johana and Roy Harris: Marrying a real composer, „The Musical Quarterly’ IV, 1993; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; M. D. Robertson Roy Harris’s symphonies: An introduction (Part I), „Tempo” (207) 1998; M. D. Robertson Roy Harris’s symphonies (Part II), „Tempo” (214), 2000; R. Pye ‘Asking about the inside’: Schoenberg’s ‘idea’ in the music of Roy Harris and William Schuman, „Music analysis” I, 2000; S. Watkins Satterfield Folk and popular song usage in the choral works of Roy Harris, praca doktorska, University of Florida, 2000; B. Lerner Piano pieces by Roy Harris, Marc Blitzstein, Paul Bowles, and Irving Fine: A performing edition, praca doktorska, City University of New York, 2001; B. E. Levy ‘The White Hope of American Music’; or, How Roy Harris Became Western, „American Music” II, 2001; S. L. Havens The life and musical style of Roy Harris with an analytical survey of the compositions for solo piano, praca doktorka, University of Iowa, 2005; P. Isaacson Roy Harris’ sonata for violin and piano (1942): An analysis with historical and performance perspective, praca doktorska, University of Kentucky, 2005; N. Slonimsky Roy Harris: Cimarron composer, w: Writings on music: Music of the modern era, Nowy Jork – Londyn 2005; N. E. Tawa The Great American Symphony: Music, the Depression, and War, Bloomington 2009; B. E. Levy Roy Harris and the crisis of consonance, w: Tonality (1900–1950): Concept and practice, red. F. Wörner, U. Scheideler, Ph. Rupprecht, Stuttgart 2012; B. E. Levy Roy Harris: Provincial Cowboy, White Hope, w: Frontier Figures: American Music and the Mythology of the American West, Berkeley 2012; J. M. Kennedy The Harris Archive, „American music review” II, 2013; V. Thomson Harris and Shostakovich, w: Music chronicles (1940–1954), Waszyngton 2014; E. A. Ansari The Disillusioned Nationalist: Roy Harris, w: The Sound of a Superpower: Musical Americanism and the Cold War, Oxford 2018; E. MacGregor, Ch. Wiley, P. Watt Roy Harris’s Symphony 1933: Biographical myth-making and liberal myth-building in the American West, „Journal of musicological research” III, 2019.
Kompozycje:
instrumentalne:
orkiestrowe:
Andante , 1926
An American Portrait, 1929
Concert Piece, 1930
Andantino, 1931
Toccata, 1931
Chorale, 1932
uwertura From the Gayety and Sadness of the American Scene, 1932
I Symfonia, 1933
When Johnny Comes Marching Home: An American Overture, 1934
4 Minutes and 20 Seconds, 1934; wersja na flet i kwartet smyczkowy, 1942
II Symfonia, 1935
Farewell to Pioneers: A Symphonic Elegy, 1935
Prelude and Fugue, 1936
Time Suite, 1937
III Symfonia, 1938
Mood, 1938
Prelude and Fugue na smyczki i 4 trąbki, 1939
American Creed, 1940
Acceleration, 1941
Evening Piece, 1941
Fanfare, 1941
Ode to Truth, 1941
Work, 1941
3 Pieces, 1941
V Symfonia, 1942
Fanfare for Forces, ok. 1942
Folk Rhythms of Today, 1942
Children’s Hour, 1943−1944
Celebration Variations on a Timpani Theme from Howard Hanson’s Third Symphony, 1946
March in Time of War, 1943
Rhythms of Today, 1943
VI Symfonia, „Gettysburg Address’”, 1944
Chorale, 1944; wersja na organy i instrumenty dęte, 1944
Ode to Friendship, 1944
Memories of a Child’s Sunday, 1945
Variation on a Theme by Goossens, 1945
Mirage, 1945
Celebration, 1946
Melody, 1946
Memories of a Child’s Sunday, 1946
The Quest, 1947
Kentucky Spring, 1949
Cumberland Concerto, 1951
VII Symfonia, 1952
Symphonic Epigram, 1954
Fantasia, 1954
Ode to Consonance, 1957
Elegy and Dance, 1958
VIII Symfonia „San Francisco Symphony”, 1962
IX Symfonia, 1962
Epilogue to Profiles in Courage J.F.K., 1964
Horn of Plenty, 1964
Salute to Youth, 1965
XI Symfonia, 1967
XIII Symfonia
na orkiestrę dętą:
Sad Song na zespół jazzowy, 1938
He’s Gone Away, 1940
When Johnny Comes Marching Home, 1941
Cimarron, 1941
Take the Sun and Keep the Stars, 1942; wersja na chór, 1942
Folk Rhythms of Today, 1943
Sun and Stars, 1944
The Sun from Dawn to Dusk, 1944
Take the Sun and Keep the Stars, 1944
Conflict (War Piece), 1944
Prairie Sunset, 1944
Tone Poem (Ad majorem gloriam), 1948
Fruit of Gold, 1949
Dark Devotion, 1950
Kentucky Jazz Piece (1950)
West Point, 1952
Ad majorem glorian Universitatis Illinorium, 1958
Bicentennial Apirations, 1976
na instrument/y solo i orkiestrę:
Koncert i smyczki, 1936
Koncert “Passacaille” i instrumenty dęte, 1942
Fantazja i orkiestrę, 1943
Chorale na organy i orkiestrę , 1943
I Koncert fortepianowy, 1944
Toccata na organy i instrumenty dęte, 1944
Theme and Variations na akordeon i orkiestrę, 1945
Koncert na 2 fortepiany i orkiestrę, 1946
Radio Piece i małą orkiestrę, 1946
Elegy and Paean Pacan na altówkę i orkiestrę, 1948
Koncert skrzypcowy, 1950
Fantasy i orkiestrę, 1951
II Koncert fortepianowy, 1953
Fantazja i orkiestrę, 1954
These Times i orkiestrę, 1963
Fantasy na organy, instrumenty dęte i kotły, 1964
Koncert, instrumenty dęte i perkusję, 1968
kameralne:
Songs for a Rainy Day na kwartet smyczkowy, 1925
Concerto, klarnet, kwartet smyczkowy, 1927
I Kwartet smyczkowy, 1930
Sekstet smyczkowy, 1932
II Kwartet smyczkowy (Three Variations on a Theme),, 1933
4 Minutes–20 Seconds na flet i kwartet smyczkowy, 1934
Trio fortepianowe, 1934
Poem na skrzypce i fortepian, 1935
Kwintet fortepianowy, 1936
III Kwartet smyczkowy „Thra Variations on a Theme” (Four Preludes and Fugues), 1937
Soliloquy and Dance na altówkę i fortepian, 1938
Kwintet smyczkowy, 1939
Sonata skrzypcowa, 1941; 2. red., 1974
4 Charming Little Pieces na skrzypce i fortepian, 1944
6 Lyric Studies na instrumenty dęte drewniane i fortepian, 1948
Duo na wiolonczelę i fortepian, 1964
Childhood Memories of Ocean Moods na kwintet smyczkowy i fortepian, 1966
fortepianowe:
Sonata, 1928
Choral Variations on Irish Theme, 1938
Little Suite, 1938
Children at Play, 1942; wersja orkiestrowa, 1946
Suite in Three Movements, 1944
10 American Ballads, 1946
Toccata, 1950
wokalno-instrumentalne:
Rock of Ages na chór i orkiestrę, 1939
IV Symfonia „Folksong Symphony” na chór i orkiestrę, 1940
Challenge na chór i orkiestrę, 1940
Railroad Man’s Ballad na chór i orkiestrę, 1941
Take the Sun and keep the Stars na chór i orkiestrę, 1942
Blow the Man Down na kontratenor, baryton, chór i orkiestrę, 1946
Red Cross Hymn na chór i instrumenty dęte, 1951
The Hustle with the Muscle na głosy męskie i zespół instrumentów dętych, 1957
Jubilation na chór, instrumenty dęte, perkusję i fortepian, 1964
X Symfonia „Abraham Lincoln Symphony” na narratora, chór, instrumenty dęte blaszane, perkusję i 2 fortepiany, 1965
The Broterhood of Man na chór i orkiestrę, 1966
XII Symfonia „Pére Marquette” na tenor i orkiestrę, 1968
Whether this Nation na chór i instrumenty dęte, 1971
XIII „Bicentennial Symphony” na chór i orkiestrę, 1976
pieśni na głos i fortepian
pieśni na głos i zespół kameralny lub orkiestrę, m.in.: Abraham Lincoln Walks at Midnight na alt i trio fortepianowe, sł. N.V. Lindsay, 1953; Give Me the Splendid Silent Sun na baryton i orkiestrę, sł. W. Whitman, 1956; Canticle of the Sun na sopran i orkiestrę kameralną, 1961
liczne utwory chóralne, m.in.: Song Cycle, sł. W. Whitman, 1927; A Song for Occupations, sł. W. Whitman, 1934; Sanctus, 1935; When Johnny Comes Marching Home, 1935; wersja, 1935; wersja, 1942; Symphony for Voices, sł. W. Whitman, 1935; Whitman Triptych, 1940; Freedom’s Land, także na głos i fortepian, 1941; Li’l Boy Named David, 1942; Black Is the Color of My True Love’s Hair, 1942; Walt Whitman Suite, 1944; Easter Cantata, 1944; Msza, 1947; Red Cross Hymn; Election Day Is Action Day, 1953; Folk Fantasy for Festivals, 1956; Psalm CL, 1957; Jubilation; Peace and Good Will to All, 1970; Whether This Nation
sceniczne:
balety
Western Landscape, balet, 1940
From This Earth, balet, 1941
Namesakes, balet, 1942
What So Proudly We Hailed, balet, 1942
To Thee, Old Cause, balet, 1944
War, balet, 1945
inna muzyka sceniczna i filmowa.
Prace:
Problems of American Composers, w: American Composers on American Music. A Symposium, red. H. Cowell, Stanford 1933, oraz w: The American Composer Speaks 1770–1965, red. G. Chase, Baton Rouge 1966
The C Growth of a Composer, „The Musical Quarterly” XX 1934
Perspective at Forty, „Magazine of Art.”, 1939
Folksong: American Big Business, „Modern Music” 1940; przedruk w: E. Schwartz, B. Childs (red.), Contemporary Composers on Contemporary Music, Nowy Jork 1967
The Basis of Artistic Creation in Music, w: Maxwell Anderson, Rhys Carpenter, Roy Harris. The Bases of Artistic Creation, New Brunswick 1942, przedruk 1969
Anticipating a concert, w: Paul Rosenfeld: Voyager in the arts. red. J. Mellquist, L. Wiese, Nowy Jork 1948
Composing: an Art and a Living, „Music Journal” I, 1953.
Redakcja:
Singing Through the Ages. Melodic and Harmonic Songs, 2 t., Nowy Jork 1940 (z J. Evansonem).