Goudimel [gudim’el]* Godimel, Godymel, Jodimel, Jodrymel, Claude, *ok. 1514 Besançon, †między 28 a 31 VIII 1572 Lyon, francuski kompozytor. W latach 1549–51 studiował na uniwersytecie w Paryżu, od 1551 do 1552 pracował jako korektor w wydawnictwie Nicolasa du Chemin, zaś w latach 1552–55 był wspólnikiem tego wydawcy. Po 1557 przebywał w Metzu, skąd wyjechał w 1567. W 1572 przebywał w Lyonie, gdzie został zamordowany podczas rzezi hugonotów. Goudimel utrzymywał bliskie kontakty z licznymi poetami i pisarzami, m.in. z Pierre’em de Ronsard, Luisem de Masures, S. Schede. Przygotował do wydania zbiór motetów i zbiór chansons różnych kompozytorów.
Goudimel należy do tych kompozytorów XVI w., którzy uprawiali solidne rzemiosło polifoniczne, unikali nowatorstwa, na plan pierwszy wysuwając praktyczną przydatność swych dzieł. Popularność we Francji i w innych krajach XVI-wiecznej Europy zawdzięczał swym kompozycjom psalmowym, inne jego dzieła nie zyskały bowiem szczególnego powodzenia. Goudimel trzykrotnie opracował — w formie wielogłosowych pieśni i motetów — psalmy, które oparł na melodiach zaczerpniętych z psałterza hugenotów. Pierwsza wersja (67 psalmów, dziesięcioro przykazań i kantyk Symeona) utrzymana jest w stylu motetowym; są to kompozycje szeroko rozbudowane, podzielone — zgodnie z rozczłonkowaniem tekstu — na kilka (5–6) odcinków. Kompozytor użył w nich wszystkich znanych wówczas środków polifonicznych. Druga wersja (150 psalmów i inne modlitwy), technicznie nieco prostsza, jest ozdobnym kontrapunktem opracowaniem melodii umieszczonej w tenorze lub w głosie najwyższym; zaś trzecia (również kompletna), najbardziej znana, utrzymana jest w technice n.c.n. z melodią w tenorze (bardzo rzadko w głosie najwyższym). Ta ostatnia wersja najprostsza, pisana z myślą o użytku domowym, przyjęła się w całej Europie jako obowiązująca w kościele reformowanym.
Ilość utworów w ramach dwóch ostatnich wersji nie pokrywa się z podaną ilością psalmów, bowiem z jednej strony psałterz hugenocki przewiduje te same melodie do różnych tekstów, z drugiej zaś kompozytor opracowywał niektóre melodie tą samą techniką co najmniej dwukrotnie; dokładne zbadanie problemu uniemożliwia fakt, że z 83 psalmów wydanych w 1562 zachowała się tylko księga basu. Psalmy Goudimela były często wydawane (nie tylko z tekstem francuskim) oraz parafrazowane przez innych twórców. Utrzymane są w fakturze 3- i 4-głosowej, chociaż zdarzają się też obsady o większej liczbie głosów. Charakterystyczną cechą mszy Goudimela jest ich prostota techniczna i ścisłe przestrzeganie reguł kontrapunktu. Mają one przejrzystą fakturę, przeważnie 4-głosową, przy czym występują w nich liczne fragmenty 3-głosowe. Styl tych kompozycji nie odbiega od stylu ówczesnych kompozytorów francuskich. Ascetyczny charakter mają także chansons Goudimela; kompozytor zwraca tu jednak większą niż w kompozycjach religijnych uwagę na sens tekstu, próbując go oddać środkami muzycznymi.
Literatura: G. Becker Goduimel et son oeuvre, notice biographique et critique, „Bulletin de la Société d’histoire du protestantisme français” XXXIV, 1885; M. Brenet Claude Goudimel, „Annales Franc-Comtoises” 1898 nr 3; F. Lesure Claude Goudimel, étudiant, correcteur et éditeur parisien, „Musica Disciplina” II, 1948; E. Trillat Claude Goudimel, le Psautier huguenot et la Saint-Barthélémy lyonnaise, Lyon 1949; P.-A. Gaillard Bourgeois et Goudimel, „Schweizerische Musikzeitung” XC, 1950; U. Teuber Claude Goudimel als Psalmkomponist, „Dansk kirkesangs årsskrift”, 1953; P. Gaillard Zum Werkverzeichnis Claude Goudimel, „Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie” I, 1955; P. Pidoux Notes sur quelques éditions des pseaumes de Claude Goudimel, „Revue de Musicologie” XLII, 1958; P. Pidoux Le psautier huguenot du XVIe siècle, 2 t., Bazylea 1962; R. Häusler Satztechnik und Form in Claude Goudimels lateinischen Werken, Berno 1968; F. Lesure Deux „nouveaux” recueils de psaumes en forme de motets de Claude Goudimel, „Revue de Musicologie” LIV, 1968; D. Gutknecht Vergleichende Betrachtung des Goudimel-Psalters mit dem Lobwasser—Psalter, „Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie” XV, 1970; J. Kłobukowska Msze francuskie w repertuarze kapeli roranckiej, „Muzyka” 1971 nr 3; F. Lesure Musique et musiciens français du XVIe siècle, Genewa 1976.
Kompozycje (wydane w Paryżu przez A. Le Roy & R. Ballarda, jeżeli nie podano inaczej):
psalmy:
Premier livre, contenant huyct pseaulmes de David, traduictz par Clement Marot, et mis en musique au long (en forme de mottetz)… plus les commandements de Dieu…, 9 utworów 3–5-głosowych, 1551 N. du Chemin, poszerz, pt. Premier livre de psalmes de David, avec les commandemens de Dieu, mis en musique au long ( en forme de motetz)… Nouvellement (…) reveu, corrigé, et augmenté du psalme, Quand Israel, 10 utworów, 1557, 1558 i 1565, ks. 2 — 8 utworów 4–6-głoowych, 1559 i 1566, ks. 3 — 8 utworów 4- i 5-głosowych, 1557, 1561 i 1566, ks. 4 — 9 utworów 4- i 5-głosowych, 1560 i 1565, ks. 5 — 10 utworów 4- i 5-głosowych, 1562, ks. 6 — 8 utworów 4-głosowych, 1565, ks. 7 — 8 utworów 4-głosowych, 1566, ks. 8 — 8 utworów 4-głosowych, 1566
Pseaumes de David traduictz par Clement Marot, et Théodore de Besze, nouvellement mis en musique…, 83 psalmy, dziesięcioro przykazań, kantyk Symeona, modlitwy przed i po posiłku, 4-głosowe, n.c.n. (?), 1562
Les cent cinquante pseaumes de David, nouvellement mis en musique…, zawiera także dziesięcioro przykazań, kantyk Symeona, modlitwy przed i po posiłku, 4-głosowe (niektóre n.c.n., odmienne niż w wyd. z 1562, inne floridus), 1564 i 1565, pt. Les psaumes mis en rime française, par Clement Marot et Théodore de Beze. Mis en musique…, Lyon-Genewa 1565 les héritiers de F. Jaqui oraz Delft 1602 B. H. Schinckel
Les cent cinquante pseaumes de David, nouvellement mis en musique…, zawiera także dziesięcioro przykazań i kantyk Symeona, 4-głosowe (kontrapunkt ozdobny, 18 utworów pokrywa się z wyd. pod tym samym tytułem 1564 i 1565) 1568 oraz Genewa 1580 P. de Saint-André
Les pseaumes de David (…) revus de nouveau sur le texte des derniers exemplaires imprimez à Paris, et acomodez maintenant…, Genewa 1667 i 1668 J. Ant. & Samuel de Tournes oraz Nyort 1669 Ph. Bureau
ponadto w drukach zbiorowych:
dwóch z 1555 S. du Bose & G. Gueroult (w jednym 6 psalmów wyd. później w ks. 2 i 3, w drugim 2 utwory 4-głosowe) oraz w jednym z 1597 J. Commelin (1 utwór 6-głosowy)
5 mszy 4-głosowych:
Missa (…) ad imitationem cantionis Il ne se treuve en amitié, 1552 N. du Chemin
Missa Le bien que i ay, w: Missae tres a Claudio de Sermisy, Jeanne Mailard, Claude Goudimel …, 1558
Missa Audi filia, Missa Tant plus ie metz oraz Missa De mes ennuis, w: Missae tres (…) ad imitationem modulorum…, 1558, dwie z wyżej wymienionych: Missa Audi filia i Missa Tant plus ie metz (pt. Missa de Sanctis Martyribus) zachowane także w rękopisach Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu, sygn. Kk I. 7 (dawniej Archiwum Miasta Krakowa i Województwa Krakowskiego, sygn. D 32-35)
magnifikat i 12 motetów w drukach zbiorowych, Paryż 1551–65
ok. 70 chansons, głównie 4-głosowe (też 3- i 5-głosowe) w drukach zbiorowych, 1549–83
Edycje:
Claude Goudimel. Oeuvres complètes, t. 1 wyd. H. Gagnebin, t. 2 wyd. E. Ławry, t. 3 wyd. H. Gagnebin i L. A. Dittmer, t. 9 i 10 wyd. P. Pidoux, t. 11, wyd. R. Häusler, Brooklyn t. 1, 2, 9, — 1967, t. 3, 10, 11 — 1969; 150 psalmów wg wyd. z 1580, ExpMaîtres II, IV, VI, Paryż 1894—97
150 psalmów w: Les pseaumes mis en musique à 4 parties par Claude Goudimel (1565), wyd. faks. P. Pidoux i K. Ameln, Kassel 1935
3 msze, ExpMon IX, Paryż 1928
1 motet i Salve Regina, «Trésor musical. Musique religieuse» III, wyd. R. I. van Maldeghem, Bruksela 1867
1 chanson w: Ronsard et la musique de son temps, wyd. J. Tiersot, Paryż 1901;
2 chansons w: La fleur des musiciens de Pierre de Ronsard, wyd. H. Expert, Paryż 1923
1 chanson w: 15 chansons françaises du XVIe siècle, wyd. M. Gauchie, Paryż 1926
2 chansons w: Anthologie de la chanson parisienne au XVIe siècle, wyd. F. Lesure i L. Levy, Monako 1953
4 motety Chw CII, wyd. R. Häusler, Wolfenbüttel 1970
