Żywny, Wojciech

Żywny, Živný, Zhywny, Ziwny, Żiwny, Wojciech, Vojtěch, Adalbert, *13V 1756 lub 7 IV 1760 Czechy, †21 (20?) II 1842 Warszawa, polski pianista i nauczyciel czeskiego pochodzenia. Był synem flecisty. Uczył się u J.K. Kuchařa, znanego organisty i kompozytora. W młodości Żywny był kapelmistrzem oraz nauczał gry na skrzypcach i fortepianie, m.in. prawdopodobnie w Stuttgarcie i Zweibrücken. Do Polski przyjechał ok. 1790 i objął posadę nadwornego pianisty i nauczyciela muzyki w pałacu książąt Sapiehów w Dereczynie k. Słonimia. Po rozbiorach Polski zamieszkał w Warszawie i dzięki uzyskanym wcześniej rekomendacjom szybko znalazł pracę jako nauczyciel gry fortepianowej w licznych warszawskich domach inteligenckich. Według opinii współczesnych niewiele było rodzin w Warszawie, które go nie znały. Żywny posługiwał się językiem niemieckim, „po polsku mówił mocno z niemiecka” (Hoesick, t. 1, s. 43). Do końca życia mieszkał na ul. Krakowskie Przedmieście (vis-à-vis kościoła Karmelitów), nigdy nie wyjeżdżał, całe dnie spędzając na pracy z uczniami (brał za lekcję 3–4 zł i uzbierał duży majątek). Być może ma uzasadnienie informacja J. Javůrka, że miał ok. 1000 uczniów. Żywny był barwną postacią o osobliwych obyczajach i ubiorze, żył skromnie, był człowiekiem sympatycznym, lubianym, dowcipnym, a także filantropem; chętnie pożyczał pieniądze, w tym szwagrom Chopina, np. w 1837 pożyczył 9000 złp. Józefowi Kalasantemu Jędrzejewiczowi, mężowi siostry Chopina Ludwiki, która po śmierci męża, do końca życia, borykała się w tej sprawie z sukcesorami Żywnego.

Do historii muzyki przeszedł jako pierwszy i jedyny nauczyciel Chopina w grze na fortepianie (w latach od ok. 1816 do 1822 lub 1821), uczył też Ludwikę i pensjonariuszy stancji Chopinów. Zasługą Żywnego jest szczególny stosunek Chopina do muzyki J.S. Bacha i W.A. Mozarta, którego Żywny był rówieśnikiem i wielbicielem, być może także wprowadzał swojego ucznia w arkana improwizacji; sam sztuką tą zachwycał podczas wieczorów muzycznych u rodziny Chopinów. Był niemal członkiem tej rodziny; z Fryderykiem, który dedykował mu młodzieńczy Polonez As-dur (1821), łączyły go najserdeczniejsze i odwzajemnione uczucia przyjaźni i szacunku. Na prośbę Żywnego Chopin udzielił wsparcia i protekcji E. Wolffowi, gdy ten znalazł się w Paryżu dla dalszej edukacji (Korespondencja, t. 1, s. 257). W 1834 Żywny zaangażował się wraz z L.A. Dmuszewskim w prace nad utworzeniem Towarzystwa Wsparcia Podupadłych Artystów Muzyków, ich Wdów i Sierot, które ostatecznie powstało w 1837. Nie ożenił się, zmarł po 6 dniach choroby nikogo o niej nie zawiadamiając, Ludwika zdążyła doń w ostatniej godzinie; 23 II 1842 odbyła się msza żałobna w kościele Bernardynów i pogrzeb na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Żywny skomponował liczne fortepianowe miniatury i sonaty, pieśni oraz uwertury orkiestrowe; utwory te – poza Polonezem C-dur – nie są dziś znane.

Literatura: nekrologi w: „Le Glaneur de Varsovie” 1842 nr 51, „Kurier Warszawski” 1842 nr 51, „Tygodnik Literacki” 1842 nr 7, „Dziennik Narodowy” 1842 nr 52; J. [J. Javůrek, życiorys Żywnego], „Kurier Warszawski” 1842 nr 54; Korespondencja Fryderyka Chopina, 2 t., zebrał i oprac. B.E. Sydow, Warszawa 1955; F. Hoesick Chopin. Życie i twórczość, 4 t., Kraków 1962–1968; J. Siwkowska Nokturn czyli rodzina Fryderyka Chopina i Warszawa w latach 1832–1881, 3 t., Warszawa 1986–96; H. Wróblewska-Straus Nota biograficzna Wojciecha Żywnego, w: Korespondencja Fryderyka Chopina, t. 1 (1816–1831), oprac. Z. Helman, Z. Skowron, H. Wróblewska-Straus, Warszawa 2009.