Zuckermann, Cukkierman, Wiktor Abramowicz, *6 X (23 IX) 1903 Brajłów (obwód Winnicki, Ukraina), †30 IX 1988 Moskwa, rosyjski muzykolog, pedagog i publicysta muzyczny. W latach 1920–23 studiował chemię na politechnice w Kijowie, w 1925 ukończył studia w kijowskim konserwatorium, gdzie był uczniem G. Kogana i F. Blumenfelda (fortepian), B. Jaworskiego (fortepian i teoria muzyki) oraz B. Latoszynskiego i A. Alszwanga (teoria muzyki). W latach 1923–26 wykładał w konserwatorium w Kijowie, następnie w konserwatorium w Moskwie, gdzie w 1936–42 był kierownikiem wydziału teorii (od 1938 profesorem), w 1931 uzyskał stopień kandydata nauk, a w 1958 stopień doktora.
Zuckermann – jeden z najwybitniejszych pedagogów i twórców współczesnej muzykologii rosyjskiej – wykształcił niemal całe pokolenie rosyjskich uczonych; do jego uczniów należeli m.in. Z. Apietian, W. Bobrowski, J. Chochłow, G. Grigoriewa i W. Zak. Wraz z L. Mazelem stworzył kompleksową metodę analizy, uwzględniającą wzajemne oddziaływania współczynników form dzieła muzycznego, a także środków wyrazu. W jego badaniach ważne miejsce zajmowały konstrukcyjne zasady współistnienia i obopólnych powiązań poszczególnych struktur muzycznych oraz ich historyczne i stylistyczne uwarunkowania. Szczególną uwagę zwracał na prawa rządzące procesem komponowania formy, wprowadzając podział na konstrukcje dynamiczne i statyczne; jego rozważania wywarły znaczny wpływ na dalszy rozwój teorii kształtowania formy dzieła muzycznego. W dorobku piśmienniczym Zuckermanna wyróżnia się cykl książek poświęconych analizie formalnej różnych gatunków muzycznych, które odzwierciedlają jego oryginalny wkład w tę dziedzinę literatury muzykologicznej.
Literatura: S. Bogatyriew Cennoje issledowanije, „Sowietskaja Muzyka” 1957 nr 8; W. Bobrowski, G. Gołowinski W.A. Cukkierman, „Sowietskaja Muzyka” 1963 nr 10; D. Żytomirski Kniga o Czajkowskom, „Sowietskaja Muzyka” 1973 nr 6; A. Nikołajew i in. K 70-letiju W.A. Cukkiermana, „Sowietskaja Muzyka” 1973 nr 10; W. Bobrowski, G. Gołowinski W.A. Cukkierman – piedagog i L. Mazel W.A. Cukkiermann i problemy analiza muzyki, w: O muzykie. Problemy analiza, księga pamiątkowa Wiktora Zuckermanna, red. W. Bobrowski i G. Gołowinski, Moskwa 1974; W.A. Cukkierman. Muzykant, uczonyj, czełowiek, red. G. Gołowinski i in., Moskwa 1994 (zawiera spis prac Zuckermanna)
„Kamarinskaja” Glinki i jejo tradicyi w russkoj muzykie, Moskwa 1957
Muzykalnyje żanry i osnowy muzykalnych form, Moskwa 1964
Analiz muzykalnych proizwiedienij. Elemienty muzyki i mietodika analiza małych form, z L. Mazelem, Moskwa 1967
Muzykalno-tieorieticzeskije oczerki i etiudy, 2 t., Moskwa 1970, 1975
Wyrazitielnyje sriedstwa liriki Czajkowskogo, Moskwa 1971
Sonata si minor Lista, Moskwa 1984, wersja skrócona w „Silences” 1986 nr 3
cykl prac pt. Analiz muzykalnych proizwiedienij: Wariacyonnaja forma, 1974, Obszczije princypy razwitija i formoobrazowanija w muzykie. Prostyje formy, Moskwa 1980, Słożnyje formy, Moskwa 1984, Rondo w jego istoriczeskom razwitii, 2 t., Moskwa 1988, 1990
artykuły:
Tieorija ładowogo ritma i jejo primienienije, „Proletarskij muzykant” 1929 nr 7–8
O siużetie i muzykalnom jazykie opiery-byliny „Sadko”, „Sowietskaja Muzyka” 1933 nr 3
„Turkmienija” B. Szechtiera, „Sowietskaja Muzyka” 1936 nr 4
Rimskij-Korsakow i narodnaja piesnia, „Sowietskaja Muzyka” 1938 nr 10–11
Nieskolko myslej o sowietskoj opierie, „Sowietskaja Muzyka” 1940 nr 12
Proizwiedienija dla duchowogo orkiestra, w: Oczerki sowietskogo muzykalnogo tworczestwa, t. 1, red. B. Asafjew, A. Alszwang, I. Bełza i in., Moskwa 1947
Mołdawskaja siuita N. Piejko, „Sowietskaja Muzyka” 1951 nr 11
O tieorieticzeskom muzykoznanii, „Sowietskaja Muzyka” 1956 nr 4
Zamietki o muzykalnom jazykie Szopena, w: F. Szopen, red. G. Edelman, Moskwa 1960
Nie uproszczat’ problemu, „Sowietskaja Muzyka” 1963 nr 3
De l’emploi des genres et des formes dans l’oeuvre de Chopin, w: The Book of the First International Musicological Congress, devoted to the Works of F. Chopin 16th–22nd February 1960, Warszawa 1963
Niezabywajemyje gody i Jaworskij – tieorietik, w: B. Jaworskij. Wospominanija, statji i pisʹma, t. 1, red. I. Rabinowicz i D. Szostakowicz, Moskwa 1964, 2. wyd. 1972
Tieorija muzyki i piedagogika w diejatielnosti A.A. Alszwanga, w: A.A. Alszwang. Izbrannyje soczinienija, t. 1, Moskwa 1964
Muzykalno-piedagogiczeskije trudy G.E. Koniusa, w: G.E. Konius. Statji, matieriały, wospominanija, red. G. Gołowinski, Moskwa 1965
Die Komplexanalyse der musikalischen Werke und ihre Methodik, w: Intonation und Gestalt in der Musik, red. B. Jarustowski, Moskwa 1965
Żemczużyna russkoj liriki, „Sowietskaja Muzyka” 1965 nr 1
„Warszawskaja osien’” 1965 goda, „Sowietskaja Muzyka” 1966 nr 1
Widy cełostnogo analiza, „Sowietskaja Muzyka” 1967 nr 4
Die Beethovensche Dynamik in ihren strukturellen und formbildenden Erscheinungen, w księdze kongresu beethovenowskiego w Berlinie 1970, red. H.A. Brockhaus i K. Niemann, Berlin 1971, wersja ros. poszerz. w: Bietchowien. Sbornik statiej, red. N. Fiszman, t. 2, Moskwa 1972
Po stranicam sbornika, w: A.N. Skriabin, red. Wiktor Zuckermann i S. Pawczinski, Moskwa 1973
„Kamarinskaja” Glinki, „Muzykalnaja żyzn’” XXII, 1979
Pod kriticzeskim ugłom zrienija, „Muzykalnyj sowriemiennik” IV, 1983
