Mazel, Lew

Mazel Lew, Leo, Abramowicz, *26 (13) V 1907 Królewiec (obecnie Kaliningrad), † 9 X 2000 Moskwa, radziecki i rosyjski teoretyk muzyki i muzykolog. W 1930 ukończył w Moskwie studia matematyczne na Uniwersytecie Moskiewskim oraz kompozytorsko-muzykologiczne w Konserwatorium Moskiewskim u An. Aleksandrowa. W latach 1930–32 był aspirantem w tymże Konserwatorium w klasie M. Iwanowa-Borieckiego i po obronie dysertacji otrzymał stopień kandydata nauk (odpowiadający europ. stopniowi doktora). W Konserwatorium Moskiewskim w latach 1931–67 (z przerwą) wykładał analizę form muzycznych, harmonię i historię systemów muzyczno-teoretycznych, w 1939 został profesorem, w latach 1936–41 był kierownikiem katedry teorii. Obroniwszy dysertację pt. Osnownoj princyp miełodiczeskoj struktury gomofonnoj tiemy, w 1941 uzyskał stopień naukowy doktora nauk (odpowiednik europ. stopnia dr. hab.). Równolegle wykładał w innych szkołach muzycznych i uczelniach. W 1949 w okresie walki z kosmopolityzmem wraz z I. Bełzą i innymi muzykologami stał się jednym z głównych celów skoncentrowanych ataków przedstawicieli władz totalitarnych; w związku z tym do 1954 roku był pozbawiony prawa wykładania w Konserwatorium. W latach 1966–72 był członkiem kolegium redakcyjnego „Sowietskoj Muzyki”. Wieloletni członek Związku Kompozytorów Radzieckich, przez szereg lat pełnił funkcję przewodniczącego sekcji muzykologów oddziału moskiewskiego tego związku. Mazel został odznaczony w kraju licznymi orderami i wyróżnieniami, a także bułgarskim Orderem Cyryla i Metodego; otrzymał kilka nagród, m.in. w 1938 na Wszechzwiązkowym Konkursie Muzykologicznym I nagrodę za pracę o Fantazji f-moll Chopina.

Mazel jest jednym z najwybitniejszych teoretyków muzyki i muzykologów rosyjskich. Jego zainteresowania koncentrowały się na problemach teorii muzyki, a zwłaszcza teorii formy (np. Strojenije muzykalnych proizwiedienij), metodach analizy muzycznej (Analiz muzykalnych proizwiedienij), historycznych koncepcjach muzyczno-teoretycznych (np. O muzykalno-tieorieticzeskoj koncepcyji Kurtha, Funkcyonalnaja szkoła tieorieticzeskogo muzykoznanija), teorii melodii (O miełodii) oraz zagadnieniach estetyki, które zawsze łączył ze strukturą dzieła. Do zasług naukowca należy wprowadzenie do obiegu naukowego terminu i opracowanie teorii tonacji jednotercjowych. W jego pracach widoczne jest oddziaływanie rosyjskiej szkoły formalistów, a także E. Kurtha, H. Riemanna i H. Mersmanna; w ostatnich pracach zaznacza się wpływ lingwistyki strukturalnej oraz semiotyki. Wymienione wyżej problemy Mazel podejmował zarówno w rozprawach ogólnoteoretycznych, opierając się na szerokim materiale muzycznym, jak i w analizach poszczególnych dzieł. Jest jednym z twórców teorii holistycznej analizy utworu w muzykologii. W analizach Mazel uwzględniał współdziałanie współczynników dzieła. W pracach o formach muzycznych wysunął koncepcję oddziaływania różnych modeli formalnych i ich krzyżowania się w utworach XIX w. Poszukiwał również wspólnej zasady strukturalnej, przejawiającej się na różnych poziomach dzieła, co w literaturze przedwojennej było zdecydowanie nowatorskie. W badaniach nad melodyką wyróżnił typy intonacyjne. W przeciwieństwie do większości teoretyków Mazel nie koncentrował się na szczegółach motywicznych melodii, lecz rozpatrywał jej większe całości, zdając sobie sprawę, że charakterystyczne cechy melodii nie polegają na strukturze interwałowej wyselekcjonowanych motywów. Mazel zajmuje również ważną pozycję w chopinologii. Jego praca poświęcona Fantazji f-moll Chopina – pierwsza monografia tego utworu – na ówczesnym etapie badań miała zdecydowanie nowatorski charakter. Szereg wysuniętych przez Mazela tez dotyczących tego utworu, a niekiedy odnoszących się do całej twórczości Chopina, niektórzy współcześni muzykolodzy posługujący się metodami redukcyjnymi, nie znając prac Mazela, formułują jako nowe twierdzenia. Mazel miał również duże zasługi jako pedagog, wykształcił wielu znanych muzykologów rosyjskich (m.in.: W. Protopopow, L. Djaczkowa, W. Chołopowa).

Literatura: Z. Lissa Słowo wstępne, w: Lew Mazel. Studia chopinowskie, Kraków 1965; Ot Lulli do naszych dniej, księga pamiątkowa Lwa Mazela, Moskwa 1967; L. Djaczkowa, Szkoła Lwa Abramowicza Mazela: puti ewolucyi, „Żurnał Obszczestwa tieorii muzyki”, 2014 nr 4A (8A), s. 31-37.