Zimmermann [cˊymerman] Walter, *15 IV 1949 Schwabach, niemiecki kompozytor i pisarz muzyczny. W dzieciństwie uczył się gry na fortepianie, skrzypcach i oboju, mając 12 lat, podjął pierwsze próby kompozytorskie. W latach 1968–70 studiował w Norymberdze kompozycję u W. Heidera i współpracował jako pianista z „ars-nova-ensemble”. W latach 1970– 73 kontynuował studia: krótko u M. Kagela w ramach Kölner Kurse für Neue Musik, w instytucie sonologii uniwersytetu w Utrechcie i w centrum sztuki japońskiej w Amsterdamie. W latach 1974–76 przebywał w Stanach Zjednoczonych; studiował muzykę komputerową w Alexander Hamilton Institute, prowadził badania nad muzyką Indian, przeprowadzał wywiady z amerykańskimi kompozytorami do swej pierwszej książki (Desert Plants). W 1977 założył w Kolonii Beginner-Studio, gdzie do 1984 organizował koncerty nowej muzyki. Wykładał na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie (1982, 1984), w konserwatorium w Liège (1980–84), Koninklijk Conservatorium w Hadze (1988), Hochschule für Musik w Karlsruhe (1990–92), Hochschule der Künste w Berlinie (od 1993) oraz w Juilliard School of Music w Nowym Jorku (2005). W 1992 był współorganizatorem festiwalu Anarchic Harmony we Frankfurcie n. Menem z okazji 80. urodzin J. Cage’a. W 2006 został członkiem Akademie der Künste w Berlinie. Jest laureatem Förderpreis m. Kolonii (1980), I nagrody na festiwalu Ensemblia w Mönchengladbach (1981), Prix Italia (1988) i Schneider-Schott Preis (1989).
Od początku działalności Zimmermann świadomie lokował się na pozycji outsidera wobec przedstawicieli europejskiej awangardy muzycznej. Wyrażał tym niechęć do utożsamiania się z jakąkolwiek z wiodących w Europie (w danym okresie lub środowisku kompozytorskim) koncepcji muzycznych i estetycznych, zarówno ze ścisłym serializmem, matematyczną spekulacją, absolutyzacją muzyki wyabstrahowanej z egzystencjalnej sytuacji człowieka, jak i z psychologizacją twórczości czy wszelkimi stylami „neo”. Zafascynowany myślą kompozytorów amerykańskich, zwłaszcza J. Cage’a i M. Feldmana, odrzucał sztywny gorset doktryn artystycznych, w tym „obowiązek” posiadania autorskiego, zindywidualizowanego i trwałego języka kompozytorskiego. Procedury twórcze wyprzedza u Zimmermanna impuls zewnętrzny, zwykle pozamuzyczny (intelektualny), dla którego poszukuje on ekwiwalentów muzycznych (w tym sensie twórczość Zimmermanna można uznać za szczególny przypadek muzyki programowej). Kompozytor w akcie tworzenia pełni funkcję swoistego „sejsmografu” rejestrującego bodźce w postaci utworu muzycznego, będącego „zapisem” jednorazowym, każdorazowo odmiennym. Np. siedmioodcinkowa, kontrapunktyczna struktura muzyczna Wüstenwanderung (inspirowana lekturą Platona, A. Silesiusa i E. Pounda) – oparta na siedmiu interwałach (uzyskanych drogą wyliczeń), siedmiu sposobach artykulacji i tempach – jest zapisem dążenia do matematycznego ujęcia zjawisk przyrody i wyrażenia pytań o początek i porządek świata, czas i granice podmiotowości. Dla Zimmermanna myślenie o muzyce i komponowanie apriorycznymi jakościami muzycznymi nie ma więc racji bytu. Kompozytora inspirują zwłaszcza pisma literackie i filozoficzne (J. Eckhart, G. Bruno, F. Nietzsche, G. Stein, R. Barthes), dzieła muzyczne (F. Liszt) i pisma o muzyce, tradycje lokalne i dyscypliny nauki (lingwistyka), wyrażające odwieczne dylematy ludzkości ze zmiennych historycznie punktów widzenia; indukują one charakterystyczne dla Zimmermanna grupowanie utworów w cykle, powstające nierzadko na przestrzeni lat i zogniskowane wokół danego „impulsu”.
Literatura: W. Zimmermann i B. Leukert Beginner Studio, Kolonia 2006.
Kompozycje (Zimmermann grupuje kompozycje w cykle, obejmujące po kilka utworów o różnej obsadzie. Każdy cykl posiada nadrzędny tytuł, np. Orgon, Lokale Musik, Vom Nutzen des Lassens, Schatten der Ideen):
Instrumentalne:
Parabel na kwartet smyczkowy, 1965
Nothing but na klawesyn, czelestę, fortepian i organy elektroniczne, 1969
As a Wife Has a Cow na fortepian na 4 ręce, 1970
Gliss na 5 puzonów, 1970
In Understanding Music, the Sound Dies na zespół instrumentalny, 1974
Mandingo-Koroharfe na mandolinę, 1976, zrewid., 1993
Ländler-Topographien na orkiestrę, 1977
15 Zwiefache na gitarę, 1979
25 Kärwa-Melodien na 2 klarnety, 1979
Erd-Wasser-Luft-Töne na puzon, fortepian i anielskie organy, 1979
Keuper na kwartet smyczkowy, 1980
Riuti (Rodungen und Wüstungen) na perskusję, 1980
Wolkenorte na harfę, 1980
Der Tanz und der Schmerz na flet, obój, klarnet, dowolny klawiszowy instrument młoteczkowy i kwartet smyczkowy, 1981, zrewid., 2005
Ephemer na trio fortepianowe, 1981
Abgeschiedenheit na fortepian, 1982, wyk. pol. Warszawska Jesień 1985
In der Welt sein na róg, 1982
Lösung na altówkę, wiolonczelę i kontrabas, 1983
Klangfaden na harfę, klarnet basowy i dzwonki, 1983
Saitenspiel na zespół instrumentalny, 1983
Garten des Vergessens na trio fortepianowe, 1984
Aimide na fortepian, 1987, zrewid., 2002
Fragmente der Liebe na saksofon i kwartet smyczkowy, 1987; także wersja na sopran i saksofon sopranowy, sł. Hadewijch
Lied im Wüstenvogelton na flet basowy z fortepianem, 1987, wyk. pol. Warszawska Jesień 2002
Ataraxia na fortepian i orkiestrę, 1988
6 Ritornelle na instrument solowy, z fortepianową zabawką i fortepianem, 1989–2008
Geduld und Gelegenheit na wiolonczelę z fortepianem, 1989
The Ecchoing Green na skrzypce z fortepianem, 1989
Festina Lente na kwartet smyczkowy, 1990
Die Sorge geht über den Fluss na skrzypce, 1991, zrewid., 2001
I Schatten der Ideen na oktet, 1992
Diastasis/Diastema na orkiestrę, 1992
Distentio na trio smyczkowe, 1992
I Shadows of Cold Mountain na 3 tenorowe flety proste, 1993
II Schatten der Ideen na kwartet fortepianowy, 1993
III Schatten der Ideen na akordeon guzikowy, 1994
Kindheitsblock na altówkę i czelestę z fortepianem, 1994
Neue Apologie des Buchstaben B na flet, klarnet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, 1994
II Shadows of Cold Mountain na skrzypce, fortepian, bandoneon i 2 generatory, 1995
Northwest-Passage na klarnet, trąbkę piccolo, skrzypce, kontrabas i 2 perkusje, 1995
Baile de la conquista na flet, obój i perkusję, 1996
Clinamen na orkiestrę, 1996, zrewid., 2001
III Shadows of Cold Mountain na flet, obój i klarnet, 1997
IV Shadows of Cold Mountain na flet i taśmę, 1997
Irrgarten na cytrę basową, 1997, zrewid., 2008
Quattro Coronati na wiolonczelę piccolo/wiolonczelę, 1999
Echoes/Umbrae Idearum na flet, obój, klarnet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, 2000
Wandernde Wege na kwintet fortepianowy, 2000, zrewid., 2008
Blaupause na fortepian, 2003
Glockenspiel na perskusję, 1983, zrewid., 2004
Seiltänze na wiolonczelę i orkiestrę, 2004
Voces Abandonadas na fortepian, 2006
As I Was Walking Along I Came Upon Chance na saksofon tenorowy, perkusję i fortepian, 2008
Fear of Symmetry na dwa septety, 2008
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
Gelassenheit na alt, portatyw i 2 gitary, sł. J. Eckhart, 1975
Beginner’s Mind dla recytatora pianisty, sł. Sh. Suzuki, 1975, zrewid., 1977
Die spanische Reise des Oswald von Wolkenstein na baryton, ūd, kanun, nāy, rabab i perkusję, 1976, zrewid., 1993
Freunde. Schalkhäuser-Lieder na głos i fortepian, sł. kompozytor, F. Hohl, H. Henck, R.D. Brinkmann i in., 1979, zrewid., 1984
Selbstvergessen na głos i brzmienia, sł. J. Eckhart, 1984; 2. wersja dla 4 wykonawców, 1991
Spielwerk na sopran, 3 saksofony i 3 zespoły instrumentalne, sł. Novalis, 1985
Wüstenwanderung dla recytatora pianisty, sł. E. Pound, 1986
Streifzüge dla recytatora pianisty, sł. H. Böhringer, 1996
Numbers/De Monade, Numero et Figura na sopran/mezzosopran, cymbały, flet altowy, obój miłosny, basethorn, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, sł. R. Creeley, 2000
Colla Voce, pieśni na głos i różne instrumenty solowe, sł. m.in. R. Llull, M. Donhauser, T. Tranströmer, F. Rifka, J. Sartorius i F.Ph. Ingold, 2003–07
Sarganserland na głos, perkusję i schwyzerörgeli (szwajcarski instrument ludowy), sł. M. Donhauser, 2008
Sceniczne:
Die Blinden, libretto wg M. Maeterlincka, 1984, wyst. Gelsenkirchen 1986, zrewid., 1993 i 2005, wyk. pol. Warszawska Jesień 1991
Über die Dörfer, libretto wg P. Handkego, 1986, wyst. Norymberga 1988
Hyperion, opera dla piszących listy, śpiewaków, instrumentalistów i na projekcję pism, libretto D.E. Sattler wg F. Hölderlina, 1990, wyst. Frankfurt n. Menem 1992
Elektroniczne:
Akkordarbeit na fortepian i orkiestrę z taśmą, 1971
Einer ist Keiner na 7 instruemntów i live electronics, 1972
Gaze – Beduinenlied na obój z taśmą, 1976, zrewid., 1993
Ursache und Vorwitz na róg, skrzypce, wiolonczelę, fortepian i perkusję z taśmą, 1994
The Edge na sopran/mezzosopran, klarnet, wiolonczelę i fortepian z taśmą, 1994
Parasit/Paraklet na klarnet i kwartet smyczkowy z taśmą, 1995
Songs of Innocence and Experience na kwartet smyczkowy z taśmą, 1996, zrewid., 2004
Dit na wiolonczelę z taśmą, 1999
Wanda Landowskas verschwundene Instrumente na klawesyn midi, dowolny klawiszowy instrument młoteczkowy i CD-ROM, 1999
elektroniczna muzyka filmowa Seidenstrasse, 2001
Prace:
Desert Plants, Vancouver 1976
Insel Musik, Kerpen 1981
Tonart ohne Ethos, Stuttgart 2003
kilkadziesiąt artykułów
redakcja:
Morton Feldman Essays, Kerpen 1985
John Cage. Anarchic Harmony, z S. Schädlerem, Moguncja 1992
