Zduniak Maria, *6 IV 1934 Łaziska Średnie, †11 III 2011 Opole, polska muzykolog. Studiowała we Wrocławiu: w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej teorię muzyki (dyplom w 1961) i grę na fortepianie (dyplom w 1965) oraz historię sztuki (dyplom w 1967) na uniwersytecie, tamże w 1977 uzyskała stopień dra na podstawie pracy Muzyka i muzycy polscy w XIX-wiecznej kulturze Wrocławia, napisanej pod kierunkiem A. Galosa i konsultowanej przez Z. Lissę. Już w czasie studiów uczyła przedmiotów teoretycznych w PSM I i II st. w Opolu (1960–61) oraz PSM II st. we Wrocławiu (1960–65). Związana przez całe życie z Państwową Wyższą Szkołą Muzyczną (od 1981 Akademia Muzyczna im. K. Lipińskiego) we Wrocławiu, przeszła w tej uczelni wszystkie stopnie kariery akademickiej: w 1961 stanowisko asystent, w 1968 wykładowca, 1973 stanowisko wykładowca, w 1994 profesor nadzwyczajny i 2004 profesor zwyczajny; w latach 1984–86 i 2002–04 pełniła w niej funkcje dziekana Wydziału Kompozycji, Dyrygentury, Teorii Muzyki i Muzykoterapii, w latach 1990–95 prorektora, w latach 1996–2005 kierownik Zakładu Historii Śląskiej Kultury Muzycznej, w którym powstawały środowiskowe inicjatywy badań nad historią kultury muzycznej Wrocławia i Dolnego Śląska. Z inicjatywy Zduniak od 1980 odbyły się m.in. dwa cykle międzynarodowych konferencji muzykologicznych: poświęcony tradycjom śląskiej kultury muzycznej (8 konferencji w latach 1980–2002) oraz K. Lipińskiemu (4 konferencje w latach 1988–2002). Wraz z M. Bąk zorganizowała w Bibliotece Akademii Muzycznej we Wrocławiu ośrodek dokumentacji życia i twórczości K. Lipińskiego, z inicjatywy Zduniak patrona tej uczelni.
Na spuściznę piśmienniczą Zduniak składa się ok. 150 prac naukowych, poświęconych głównie historii muzyki na Śląsku, a także ok. 50 artykułów popularno-naukowych. Jako wychowawca wielu pokoleń teoretyków muzyki we Wrocławiu inspirowała tematy związane z głównym nurtem swoich zainteresowań badawczych. Zduniak była członkiem Internationale C.M. von Weber Gesellschaft, członkiem honorowym Towarzystwa Wagnerowskiego we Wrocławiu oraz rady naukowej Polsko-Niemieckiegi Ośrodka Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Śląska. Była laureatką wielu nagród resortowych i państwowych, odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim (1989) i Oficerskim (2003) Orderu Odrodzenia Polski.
Związana z historią muzyki od XVIII do XX w. twórczość naukowa Zduniak była uwarunkowana negatywnymi inspiracjami niemieckiej pozytywistycznej historiografii muzyki Śląska z 2. poł. XX w., którą stworzyli F. Feldmann i L. Hofftnann-Erbrecht. W efekcie ich prac ukształtowany został w piśmiennictwie niemieckim nie tylko paradygmat „kulturowej próżni” na Dolnym Śląsku po 1945, ale także tendencja do marginalizowania problemu wielokulturowości w tym regionie. Zduniak była nie tylko pierwszą w Polsce, ale dotychczas jedyną badaczką spoza Niemiec, która skoncentrowała całą swoją działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną wyłącznie na tym polu, ukazując w nowym świetle kulturę muzyczną Dolnego Śląska. Chronologicznie pierwszy nurt jej prac naukowych to historia polskiej tradycji muzycznej w tym regionie. Do najważniejszych publikacji należy Muzyka i muzycy polscy w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu (1984), która oprócz swych walorów dokumentacyjno-źródłowych należy, zdaniem historyków, do najlepszych prac o XIX-wiecznym Wrocławiu w ogóle. W pozostałych pracach z tego nurtu Zduniak zajmowała się śląskimi epizodami wybitnych polskich kompozytorów (J. Elsner, K. Lipiński i F. Chopin) i wykonawców (R. Maszkowski, R. Koczalski, I.J. Paderewski i B. Poźniak). Ponadto badała wrocławskie koneksje K. Dittersdorfa, C.M. von Webera, C. Wieck-Schumann, N. Paganiniego, A. Henselta, R. Wagnera, E. Griega i J. Brahmsa. Kształtujący się od ok. połowy lat 80. drugi nurt badań w pisarstwie Zduniak obejmuje także historię niemieckiej tradycji muzycznej na Śląsku (J.S. Bach, G.F. Händel, W.A. Mozart). Na szczególną uwagę zasługują: interdyscyplinarne studium Sala muzyczna Uniwersytetu Wrocławskiego (1993), napisane wraz z H. Dziurlą, monografia Brahms we Wrocławiu (2004) oraz rozprawa Muzyka i historia muzyki na Uniwersytecie Wrocławskim (2005). Jej publikowane w Polsce i w Niemczech prace stawiają ją w rzędzie najwybitniejszych znawców kultury muzycznej Śląska.
Literatura: M. Gołąb Profesor M. Zduniak jako historyk kultury muzycznej, B. Raba Problematyka formy muzycznej w świetle dydaktyki Profesor M. Zduniak, A. Wolański Wprowadzenie do biografii Profesor M. Zduniak, w: Tradycje śląskiej kultury muzycznej, t. 11, red. D. Kanafa, ks. pam. Zduniak, Wrocław 2008 (zawiera pełną bibliografię prac Zduniak).
Muzyka i muzycy polscy w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu, «Monografie Śląskie» 37, red. J. Gierowski, Wrocław 1984
Sala muzyczna Uniwersytetu Wrocławskiego, z H. Dziurlą, Wrocław 1993
Brahms we Wrocławiu, Wrocław 2004
Udział Polaków w życiu muzycznym Wrocławia w czasach nowożytnych, „Sobótka” 1964 nr 3–4
Wpływ literatury i sztuk plastycznych na twórczość K. Szymanowskiego z uwzględnieniem warunków powstania grupy „Młoda Polka w muzyce”, «Zeszyty Nauk. PWSM we Wrocławiu» nr 5, 1973
Związki J. Elsnera z kulturą muzyczną Wrocławia pierwszej połowy XIX wieku, «Zeszyty Nauk. PWSM we Wrocławiu» nr 21, 1979
Ze studiów nad muzyką religijną J. Elsnera, «Zeszyty Nauk. PWSM we Wrocławiu» nr 23, 1980
Przyczynek do biografii muzyka śląskiego J. Sedlatzka, „Muzyka” 1977 nr 1
W sprawie utworów J. Elsnera, „Muzyka” 1977 nr 2
Twórczość i działalność J. Kofflera w okresie 20-lecia międzywojennego, w «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu» nr 33, 1983
Podróże włoskie K. Szymanowskiego, w «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu» nr 36, 1984
Współpraca K. Lipińskiego z wydawnictwem C.F. Petersa w Lipsku, w «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu» nr 51, 1990
IV Koncert skrzypcowy A-dur op. 32 K Lipińskiego, w «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu» nr 62, 1993
O autobiografii B. Poźniaka (1887–1953), w «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu» nr 65, 1995
Życie koncertowe Wrocławia w drugiej połowie XVIII wieku, w «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu» nr 69, 1996
Koncerty orkiestry pod dyrekcją B. Bilsego w XIX-wiecznym Wrocławiu, w: Życie muzyczne Legnicy XIII–XIX w., red. T. Grabska, Legnica 1984
Webers Wirken am „Königlich privilegierten Breslauischen Theater”, w: C.M. von Weber und der Gedanke der Nationaloper, red. H. John i inni, Drezno 1987
Bachrezeption in Breslau im 19. Jahrhundert, w ks. kongr. w Stuttgarcie 1985, red. D. Berke i D. Hahnemann, Kassel 1987
Wagner in Breslau 1863 und die Rezeption seiner Werke in der schlesischen Hauptstadt, w: Opern und Musikdramen Verdis und Wagners in Dresden, red. G. Stephan i inni, Drezno 1988
R. Schumanns Konzertauftritte in Breslau, «Schumann Studien» II, red. G. Neuhaus, Zwickau 1989
Mozart-Opern in Breslau 1787–1823, Mozart-Jahrbuch 1992
B. Poźniak (1887–1953), w ks. pam. H. Unverrichta, red. K. Schlager, Tutzing 1992
J. Elsner. Persönlichkeit und Werk, w: Die Musik der Deutschen im Osten und ihre Wechselwirkung mit den Nachbarn, red. H. Loos i K.W. Niemöller, Bonn 1994
K. Holtei i jego Stary Wódz. Przejawy kultu T. Kościuszki w XIX-wiecznym Wrocławiu, w: Powstanie Kościuszkowskie i jego Naczelnik, red. T. Kulak i M. Frančic, Kraków 1996
Das symphonische Schaffen der Komponisten in Wrocław/Breslau (1945–1995), w: Musikgeschichte zwischen Ost- und Westeuropa, red. H. Loos, Sankt Augustin 1997
Muzyka polska we Wrocławiu w XIX wieku, w: Muzyka polska w okresie zaborów, red. K. Bilica, Warszawa 1997
Novitäten im Breslauer Stadttheater, w: Musikgeschichte in Mittel- und Osteuropa, red. H. Loos i E. Möller, Chemnitz 1998
H. Neuhaus und K. Szymanowski, w: H. Neuhaus (1888–1964) zum 110. Geburtsjahr, red. H.W. Niemöller i K.-P. Koch, Kolonia 2000
F. Chopin we Wrocławiu i popularyzacja jego dzieł w dziewiętnastowiecznej stolicy Dolnego Śląska, w: Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie w Dusznikach Zdroju 1946–1999, red. K. Kościukiewicz, Wrocław 2000
C. Ditters von Dittersdorfs Beziehungen zu Breslau, w: C. Ditters von Dittersdorf. Z życia i twórczości muzycznej, red. P. Tarlinski i H. Unverricht, Opole 2000
Wrocławskie koncerty I.J. Paderewskiego, w: I.J. Paderewski. Twórca w świecie kultury, red. T. Brodniewicz i inni, Poznań 2001
Dzieje teatru operowego we Wrocławiu (1841–1944), w: 160 lat Gmachu Opery i 55 lat Polskiej Sceny Operowej we Wrocławiu, red. K. Kościukiewicz i E. Sąsiadek, Wrocław 2002
Dzieła sceniczne kompozytorów słowiańskich na deskach wrocławskiego Teatru Miejskiego w latach 1893–1936, w: 160 lat Gmachu Opery i 55 lat Polskiej Sceny Operowej we Wrocławiu, red. K. Kościukiewicz i E. Sąsiadek, Wrocław 2002
Die Aufführungen von G.F. Händels Oratorium „Messias” im 18. und 19. Jahrhundert in Breslau, Händel-Jahrbuch XLVIII, Kassel 2002
C.M. von Weber in Schlesien, „Weberiana” z. 13, Tutzing 2003
Die Korrespondenz von Breitkopf & Härtel über die erste kritische Gesamtausgabe der sämtlichen Werke von F. Chopin, w: Chopin and His Work in the Context of Culture, red. I. Poniatowska, t. 2, Kraków 2003
Szkolnictwo muzyczne we Wrocławiu w XIX i pierwszej połowie XX wieku, w: Wrocławskie szkoły. Historia i architektura, red. M. Zwierz, Wrocław 2004
A. Henselt in Breslau, w: A. Henselt und der musikkulturelle Dialog zwischen dem westlichen und östlichen Europa im 19. Jahrhundert, red. L. Schiwietz, Sinzig 2004
Karl von Holtei – der Polenfreund, w: K. von Holtei (1798–1880), red. Ch. Andree i J. Hein, Würzburg 2005
R. Maszkowski – najwybitniejszy polski dyrygent końca dziewiętnastego wieku, w: R. Maszkowski (1838–1901), red. D. Kanafa i M. Zduniak, Wrocław 2005
Muzyka i historia muzyki na Uniwersytecie Wrocławskim, w: Muzykologia we Wrocławiu, red. M. Gołąb, Wrocław 2005
Recepcja twórczości J.S. Bacha we Wrocławiu w XIX i pierwszej połowie XX wieku, w: Muzyka i jej konteksty, red. K. Brodniewicz i inni, Poznań 2005
Wrocławskie koncerty K. Lipińskiego, w: K. Lipiński. Życie, działalność, epoka, red. D. Kanafa i M. Zduniak., Wrocław 2007
Reminiscencje wrocławskich koncertów K. Lipińskiego w twórczości K. von Holteia, w: K. Lipiński. Życie, działalność, epoka, red. D. Kanafa i M. Zduniak., Wrocław 2007
Wrocławska premiera opery „Eros i Psyche” L. Różyckiego, w ks. pam. L. Markiewicza, red. G. Darłak, Katowice 2008
liczne hasła, m.in. w Die Musik in Geschichte und Gegenwart, red. F. Blume, Encyklopedii Muzycznej PWM, Encyklopedii Wrocławia, red. J. Harasimowicz, Wrocław 2006, Polskim Słowniku Biograficzny
wydania:
J. Elsner Motetto seu Offertorium de Sancto Josepho C-dur op. 10, Kraków 1977
Solemnis Coronationis Missa C-dur op. 51, Kraków 1995
