Zandman, Jan

Zandman, Sandmann, Sandman, Santmann, Zantman, Jan Nepomucen, *ok. 1808 lub 1802 Březiny (Czechy), †19 X 1840 Warszawa, polski kompozytor, dyrygent chóralny, nauczyciel i pianista czeskiego pochodzenia. Brak wiadomości o jego wykształceniu oraz jakichkolwiek informacji biograficznych do 1829, kiedy to przeniósł się do Warszawy. Według nekrologu był nauczycielem w Aleksandryjskim Instytucie Wychowania Panien; data zatrudnienia Zandmana w instytucie nie jest znana (nazwę tę szkoła nosiła od 1833). 15 VII 1836 wziął udział jako tenor w koncercie amatorskiego chóru Resursy Kupieckiej w Warszawie; od 5 XI 1836, z inicjatywy J. Cichockiego, prowadził ćwiczenia na kursie śpiewu dla tego 50-osobowego zespołu. Wiosną 1838 wraz z m.in. W. Kratzerem, J. Krogulskim i A. Freyerem pracował z chórami teatralnymi nad przygotowaniem oratorium Passio Domini nostri op. 65 J. Elsnera (prawykonanie Warszawa XI 1838). Pozostawił żonę i dwoje dzieci. Egzekwie żałobne odbyły się 20 X 1840 w kościele Augustianów (św. Marcina) w Warszawie; wykonano Requiem W.A. Mozarta.

Dziś znamy nieliczne kompozycje Zandmana, głównie modne w jego epoce tańce; były sprzedawane w magazynach A. Brzeziny, K.L. Magnusa i I. Klukowskiego, grywano je m.in. w Teatrze Rozmaitości, w Resursie Kupieckiej i Resursie Obywatelskiej w Warszawie. Obok prymitywnych w stylu (Gallopada) zdarzają się też bardziej pomysłowe pod względem harmonicznym i formalnym, np. Polonez na cześć Piotra Wysockiego czy pieśń Bądź zdrowa. Pewną popularność zyskały kompozycje wokalne Zandmana, zwłaszcza religijne, wykonywane jeszcze jakiś czas po jego śmierci, np. Veni Creator, wyk. w Lublinie 1858.

Literatura: „Pamiętnik Muzyczny Warszawski” 1835/36 nr 1, 3–6; „Kurier Warszawski” 1840 nr 279 (nekrolog) i 288; „Allgemeine Musikalische Zeitung” 1841 nr 9 (notka); J. Sikorski Rozmaitości. Wspomnienia koncertowe, „Biblioteka Warszawska” 18471. 2; J. Elsner Sumariusz moich utworów muzycznych, oprac. A. Nowak-Romanowicz, Kraków 1957; K. Morawska Badania nad muzyką dawną w Polsce, w: Szkice o kulturze muzycznej XIX wieku, red. Z. Chechlińska, t. 3, Warszawa 1976.