Wundt [wunt] Wilhelm Maximilian, *16 VIII 1832 Neckarau, †31 VIII 1920 Grossbothen, niemiecki fizjolog i filozof. Ojciec współczesnej psychologii naukowej. Studiował medycynę na uniwersytecie w Tybindze (1851–52) oraz w Heidelbergu (1852–55), gdzie w 1855 obronił doktorat, a w 1857 habilitował się. W latach 1858–62 był asystentem H. Helmholtza w instytucie fizjologii na uniwersytecie w Heidelbergu, tamże w 1864 został profesorem nadzwyczajnym. W latach 1875–1920 był profesorem zwyczajnym filozofii na uniwersytecie w Lipsku, gdzie w 1879 powołał do życia pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych, co uchodzi za początek współczesnej psychologii naukowej. W latach 1875–1919 był promotorem i recenzentem 186 rozpraw doktorskich z filozofii i psychologii (głównie eksperymentalnej, także z psychologii muzyki), w tym kilkunastu rozpraw polskich doktorantów (m.in. A. Świętochowskiego).
Wundt stopniowo odchodził od fizjologii, zwracając się w kierunku psychologii, czego świadectwem są jego dwa podstawowe dla przyszłej psychologii naukowej dzieła programowe: Beiträge zur Theorie der Sinneswahrnehmung (1862) oraz Vorlesungen über die Menschen- und Thierseele (1863, przekł. pol. 1873 i 1874). Dwudzielną psychologię Wundta tworzą: 1. psychologia eksperymentalna, której przedmiotem jest indywidualne, świadome doświadczenie bezpośrednie, badane metodą introspekcji w warunkach eksperymentalnych, 2. nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa (Völkerpsychologie), której przedmiotem są, powoływane do życia w procesie wzajemnego oddziaływania wielu świadomości, zjawiska kulturowe (język, mity, sztuka, obyczaje, moralność, prawo) jako środki poznania ludzkiej psychiki nieeksperymentalną metodą historyczną. Wundt przewidywał, że przyszłość należy do Völkerpsychologie (w rzeczywistości współczesną psychologię zdominował nurt eksperymentalny), ale sam psychologii eksperymentalnej nigdy nie porzucił. W latach 1873–74 opublikował podstawowe dla psychologii eksperymentalnej Grundzüge der physiologischen Psychologie (słowo „fizjologiczna” znaczyło „eksperymentalna” i zarazem „naukowa”); zamierzał uniezależnić psychologię od filozofii, bez zrywania, dla obopólnej korzyści, związku między nimi. Do najważniejszych prac jego licznego dorobku naukowego należą również: Grundriss der Psychologie (1896), Völkerpsychologie (10 t., 1900–20), Elemente der Völkerpsychologie (1912), Erlebtes und Erkanntes (1920). Wundt jest uważany za prekursora psycholingwistyki i psychologii poznawczej. W swojej teorii trzech wymiarów uczuciowych (przyjemność-nieprzyjemność, podniecenie-ukojenie, napięcie-ulga) uwzględniał estetyczną stronę wzruszeń muzycznych. Współcześnie tzw. krzywa Wundta w kształcie odwróconej litery U (przyjemność słabnie, gdy przestaje być nowością) leży u podłoża nowej eksperymentalnej estetyki Daniela Berlyne’a.
Literatura: D. Berlyne Aesthetics and Psychobiology, Nowy Jork 1971; W. Studies. A Centennial Collection, red. W. Bringmann i R. Tweney, Toronto 1980; Klassiker der Psychologie, red. H.E. Lück, R. Miller i G. Sewz-Vosshenrich, Stuttgart 1998, wyd. pol. Klasycy psychologii. Wprowadzenie do studiów psychologicznych, tłum. R. Polczyk, Kraków 2008; W. Wundt in History. The Making of a Scientific Psychology, red. R.W. Rieber i D.K. Robinson, Nowy Jork 2001; D.P. Schultz, S.E. Schultz A History of Modem Psychology, 8. wyd. Belmont (Kalifornia) 2004, wyd. pol. Historia współczesnej psychologii, tłum. R. Andruszko, Kraków 2007.
