Wroński, Adam

Wroński Adam, *1850 (1851?) Kraków, †17 XII 1915 Krynica, polski skrzypek, dyrygent i kompozytor. Uczył się w Szkole Śpiewu i Muzyki Instytutu Technicznego w Krakowie u I. Wójcikiewicza (gra na skrzypcach), P. Studzińskiego (gra na instrumentach dętych i teoria muzyki) oraz J. Blaschkego (gra na fortepianie), później studiował w konserwatorium w Wiedniu. Służąc w austriackim wojsku, grał na skrzypcach w orkiestrze 70. pułku piechoty (według niektórych źródeł 73., tzw. Wirtemberskiego), którą jako zastępca kapelmistrza M. Zimmermanna dyrygował na wystawie przemysłowej w Paryżu, zdobywając w 1867 w konkursie I nagrodę. Po powrocie do Krakowa prowadził orkiestrę 40. pułku piechoty, przekształcając ją w orkiestrę symfoniczną i angażując do stałej współpracy z teatrem (za dyrekcji S. Koźmiana i K. Hofmana), a okazjonalnej z Towarzystwem Muzycznym (do 1875 działającym p.n. Muza). Z zespołem tym wykonał m.in. kilka utworów J. Elsnera i K. Kurpińskiego oraz w 1878 Sonety krymskie S. Moniuszki. W 1882, po przeniesieniu 40. pułku do Rzeszowa, Wroński zorganizował w Krakowie, prawdopodobnie z inicjatywy W. Żeleńskiego, nową orkiestrę, która istniała do 1885; wystąpił z nią kilkakrotnie, m.in. 16 I i 2 IV 1883 w sali Redutowej teatru, a 10 XII 1885 w sali Saskiej. W 1886 przeniósł się do Kołomyi na stanowisko dyrektora Towarzystwa Muzycznego im. S. Moniuszki i przez 10 lat działał na rzecz utworzenia tam orkiestry symfonicznej oraz uczył muzyki. 4 II 1890 dał koncert kompozytorski w Krakowie. Od 1897 był dyrygentem orkiestry Teatru Miejskiego we Lwowie, a po 1900 kierował szkołą muzyczną Towarzystwa Muzycznego w Samborze. W latach 1907–08 przebywał w Krakowie, prowadził orkiestrę i zarządzał szkołą Towarzystwa Przyjaciół Muzyki „Harmonia”. Następnie wrócił do Lwowa na stanowisko dyrygenta orkiestry teatralnej, po czym zamieszkał w Stryju, gdzie został dyrektorem Towarzystwa Muzycznego.

W 1875 powołał do życia własną orkiestrę zdrojową w Krynicy, na wzór kapeli Straussów, i prowadził ją przez 40 lat. Skomponował dla niej małe utwory symfoniczne i prawie 200 tańców oraz dokonał licznych opracowań. Letnie koncerty dla kuracjuszy, na których występowali także renomowani artyści z Wiednia i Berlina, zyskały powszechne uznanie, podobnie jak karnawałowe koncerty w Krakowie. Przez całe życie Wroński zajmował się pedagogiką oraz brał udział w koncertach kameralnych w Krakowie, m.in. z W. Singerem, A. Cinkiem, J. Adamowskim, J. Ostrowskim i M. Czartoryską. 4 VIII 1905 obchodził jubileusz 30-lecia pracy w Krynicy, który upamiętnił cyklem walców Echa mego Jubileuszu op. 196.

Większość utworów Wrońskiego powstawała jako opracowania ludowych i narodowych pieśni oraz tańców lub była tworzona na ich wzór. Trudno dziś określić stopień ingerencji kompozytora, gdyż zachowały się wyłącznie ich wersje fortepianowe. Wroński był trzecim obok L. Lewandowskiego i F. Tymolskiego polskim twórcą koncertowej muzyki tanecznej, który ulegał powabowi muzyki wiedeńskiej (nazywany jak oni polskim Straussem). Wzorował się na klasycznej formie walca wiedeńskiego (wstęp, 4 małe walce, coda), kopiując lub trawestując znane tytuły (np. walc Na falach Dunajca). Zdaniem J. Reissa („Muzyka” 1953) nawiązywał też do walców J. Galla. Sam Wroński szczególnie cenił swoje mazury i krakowiaki; te ze zbioru Z nad Wisły, nagrodzone w 1904 na II konkursie kompozytorskim K. Lubomirskiego w Warszawie, wykonywane są do dzisiaj przez orkiestry dęte. Tytuły dzieł Wrońskiego to obraz epoki, narodowych zdarzeń, bohaterów i rocznic, w tym także narzuconych jubileuszy (np. 50-lecia panowania cesarza Franciszka Józefa, por. Walce Jubileuszowe), ale przede wszystkim panorama galicyjskiej pieśni i obyczaju. Twórczość Wrońskiego, dziś zapomniana, w swoim czasie czarowała wiedeńsko-słowiańskim kolorytem i rytmicznym rozmachem. Na publiczności wrażenie robił także temperament samego twórcy, który wzorem Straussów występował w podwójnej roli dyrygenta i solisty. Dla Galicji i historii kultury muzycznej znaczenie miała także aktywność Wrońskiego w sferze organizacji życia muzycznego.

Literatura: Bemol [L. Trzebuchowski] Adam Wroński, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1894 nr 26; 30-letni jubileusz muzyka, „Tygodnik Ilustrowany” 1905 nr 33; Adam Wroński, „Czas” 1915 nr 658 (nekrolog); J. Reiss Polski Strauss. W 20-lecie śmierci Adama Wrońskiego, „Orkiestra” 1936 nr 2; J. Reiss Almanach muzyczny Krakowa 1780–1914, 2 t., Kraków 1939; J. Reiss Polska muzyka taneczna w XIX wieku, „Muzyka” 1953 nr 9–10.