Wołkonski, Andriej

Wołkonski Andriej Michajłowicz, *14 II 1933 Genewa, †16 IX 2008 Aix-en-Provence, rosyjski kompozytor i klawesynista. Pochodził z arystokratycznej rodziny rosyjskiej. W latach 1944–45 uczył się gry na fortepianie w konserwatorium w Genewie u J. Aubera, następnie od 1945 studiował w konserwatorium w Paryżu u D. Lipattiego (fortepian) i u N. Boulanger (kompozycja). W 1947 powrócił wraz z rodziną do ZSRR, ukończył klasę fortepianu w konserwatorium w Tambowie, w latach 1950–54 studiował kompozycję u J. Szaporina w konserwatorium w Moskwie, z którego został wydalony przed uzyskaniem dyplomu. Z końcem lat 50. nawiązał kontakt z mieszkającym w Moskwie uczniem A. Weberna, Ph. Herschkowitzem, i odgrywał ważną rolę w kręgach nonkonformistycznych artystów. Zainteresowania kompozytora awangardową muzyką europejską były niezgodne z obowiązującą wówczas w ZSRR polityką kulturalną i w rezultacie od 1964 wykonywanie jego utworów było zakazane. W 1973 Wołkonski wyjechał z kraju na stałe, mieszkał w Szwajcarii, we Francji, w Niemczech i we Włoszech, w 1987 osiedlił się w Aix-en-Provence. Założył zespoły wykonujące muzykę dawną: w 1964 w Moskwie pionierski na tym terenie zespół Madrigał, w 1981 w Genewie trio Hoc Opus. Od 1976 działał w fundacji im. Bielajewa, pomagającej młodym muzykom. Występował także jako pianista, klawesynista, organista i dyrygent.

Okres 1949–56 jest uznawany za neoklasyczny etap twórczości Wołkonskiego. Drugi etap (od 1956) cechuje zastosowanie techniki dodekafonicznej (Musica stricta), zaś trzeci obejmuje lata emigracji: kompozytor łączył w nim rozmaite style muzyczne, od dodekafonii po ukształtowania modalne. Jego twórczość kompozytorską wyróżnia ponadto wrażliwość na barwę brzmienia. Wołkonski był wybitnym klawesynistą, dokonał nagrań zarówno jako solista (m.in. Das Wohltemperierte Klavier J.S. Bacha), jak i kameralista.

Literatura: F. Drużynin Andriej Wołkonskij. Wospominanija. Stranicy żyzni i tworczestwa, Moskwa 2001; Y. Kholopov Andrei Volkonsky the initiator: a profile of his life and work, w: „Ex oriente-- -II”: nine composers from the former USSR: Valentin Silvestrov, Roman Ledenyov, Faraj Karayev, Victor Ekimovsky, Nikolai Karetnikov, Alemdar Karamanov, Vladimir Tarnopolsky, Sergei Slonimsky, Andrei Volkonsky, tłum. z jęz. rosyjskiego R. Kohanovskaya, red. V. Tsenova, Berlin 2003; P.J. Schmelz Andrey Volkonsky and the Beginnings of Unofficial Music oraz Denisov’s Laments, Volkonsky’s Rejoinder, w: P.J. Schmelz Such Freedom, if only Musical. Unofficial Soviet Music during the Thaw, Nowy Jork 2009; E. Dubiniec Kniaz’ Andriej Wołkonskij. Partitura żyzni, Moskwa 2010.