Wolf-Ferrari [~ferr’a:ri] Ermanno, *12 I 1876 Wenecja, †21 I 1948 Wenecja, włoski kompozytor. Uzdolniony w dziedzinie muzyki i plastyki, studiował w Accademia di Belle Arti w Rzymie (1891–92) i Akademie der Tonkunst w Monachium (1892–95). Nie ukończywszy studiów, wrócił do Wenecji; w latach 1903–09 był tam dyrektorem Liceo Musicale. Następnie poświęcił się głównie komponowaniu, przebywając to w Monachium, to w Wenecji. W latach 1911–12 podróżował po Stanach Zjednoczonych. Okres I wojny światowej spędził w Zurychu. W 1939 mianowany profesorem kompozycji w Mozarteum w Salzburgu. Ostatnie lata życia spędził w Zurychu (1946) i w Wenecji.
Muzyka Wolfa-Ferrariego ceniona była bardziej w Niemczech niż we Włoszech. Przenikają się w niej wpływy muzyki niemieckiej (zwłaszcza instrumentalnej) oraz włoskiej (zwłaszcza operowej). Wpływ stylów F. Mendelssohna, R. Schumanna i J. Brahmsa słyszalny jest przede wszystkim w utworach kameralnych. W operach natomiast widoczne są nawiązania do XVIII-wiecznej opery buffa (Le donne curiose) i seria (La vedova scaltra), przejawiające się w formie i w wykorzystaniu librett C. Goldoniego. Niekiedy występuje połączenie elementów klasycznej opery buffa i romantycznej opery komicznej (wpływ Falstaffa G. Verdiego w I quattro rusteghi). Wyraźniejsze odejścia od klasycznych modeli operowych widoczne są w I gioielli della Madonna (wpływ weryzmu) oraz w Sly, ovvero la leggenda del dormiente risvegliato (cechy wielu stylów, w tym XX-wiecznego dramatu muzycznego). Z kolei połączenie romantycznej ekspresji i tendencji do monumentalizacji formy z fakturą bachowską występuje w utworze chóralnym La vita nuova. Niekiedy kompozytor podlegał także wpływom harmoniki M. Regera i R. Wagnera (Sonata skrzypcowa a-moll op. 10). W poligenicznej stylistycznie muzyce Wolfa-Ferrariego dominują jednak wzory romantyczne.
Literatura: Ermanno Wolf-Ferrari, Briefe aus einem halben Jahrhundert, wyd. M. Lothar, Monachium 1982; L. Torchi La vita nuova, „Rivista Musicale Italiana” X, 1903; Ermanno Wolf-Ferrari, red. E.L. Stahl, Salzburg 1936; R. de Rensis Ermanno Wolf-Ferrari. La sua vita d’artista, Mediolan 1937; A.C. Grisson Ermanno Wolf-Ferrari. Autorisierte Lebensbeschreibung, Ratyzbona 1941, poszerz. 2. wyd. 1958; J. Ringo Ermanno Wolf-Ferrari, an Appreciation of his Work, „Rivista Musicale Italiana” LI, 1949; H. Rebois Des rustres de Goldoni aux quatre rustres de Wolf-Ferrari, Nicea 1960; H. Keller Wolf-Ferrari, „The Listener” z 7 IX 1972; P. Hamman i in. Ermanno Wolf-Ferrari, Tutzing 1986.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Suite veneziana op. 18, na małą orkiestrę, 1936
Triptychon op. 19, 1936
Divertimento op. 20, 1937
Arabesken op. 22, 1940
Symphonia brevis op. 28, 1947
Chiesedi Venezia ok. 1948, nieukończ.
Koncert skrzypcowy op. 26, 1944
Invocazione op. 31, koncert na wiolonczelę i orkiestrę, przed lub w 1954
z orkiestrą smyczkową:
Idillio-concertino op. 15, na obój i 2 rogi, 1932
Suite-concertino op. 16, na fagot i 2 rogi, 1932
Concertino op. 34, na rożek angielski i 2 rogi, 1947
kameralne:
Sonata op. 1 na skrzypce i fortepian, 1895
Trio fortepianowe op. 5, przed 1898
Trio fortepianowe op. 7, 1900
Sinfonia da camera op. 8, na 11 instrumentów, 1901
Sonata op. 10 na skrzypce i fortepian, 1901
Kwartet smyczkowy op. 23, 1940
Kwintet smyczkowy op. 24, 1942
Sonata op. 25, na 2 skrzypiec i fortepian, 1943
Sonata op. 27 na skrzypce i fortepian, ok. 1940
Introduzione e balletto op. 35, na skrzypce i wiolonczelę, 1946
kilka utworów fortepianowych
Wokalno-instrumentalne:
pieśni na głos i fortepian
La Sulamita op. 2, na głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. z Biblii, 1898
Talitha Kurni (La figlia di Giairo) op. 3, oratorium na tenor, 2 barytony, chór i orkiestrę, sł. z Biblii, 1900
La vita nuova op. 9, na sopran, baryton, chór i orkiestrę, sł. wg Dantego, 1901
Sceniczne:
opery:
Cenerentola, libretto wg Ch. Perraulta, wyst. Wenecja 1900
Le donne curiose, libretto wg C. Goldoniego, wyst. Monachium 1903
I quattro rusteghi, libretto wg C. Goldoniego, wyst. Monachium 1906
Il segreto di Susanna, libretto E. Golisciani, wyst. Monachium 1909
I gioielli della Madonna, libretto E. Golisciani i C. Zangarini, wyst. Berlin 1911
L’amore medico, libretto wg Moliera, wyst. Drezno 1913
Gli amanti sposi, libretto wg C. Goldoniego, wyst. Wenecja 1925
Das Himmelskleid (La veste di cielo), libretto wg Ch. Perraulta, wyst. Monachium 1927
Sly, ovvero la leggenda del dormiente risvegliato, libretto wg W Szekspira, wyst. Mediolan 1927
La vedova scaltra, libretto wg C. Goldoniego, wyst. Rzym 1931
Il campiello, libretto wg C. Goldoniego, wyst. Mediolan 1936
La dama boba, libretto wg F. Lopego de Vegi, wyst. Mediolan 1939
Gli dei a Tebe, libretto L. Andersen i M. Ghisalberti, wyst. Hanower 1943
Praca:
Considerazioni attuali sulla musica, Siena 1943
