Wiślicki, Kazimierz Władysław

Wiślicki Kazimierz Władysław, *7 XII 1829 Warszawa, †13 (nie 14) XII 1889 Warszawa, polski krytyk muzyczny, pianista, dyrygent chóralny, pedagog, kompozytor i działacz społeczny. Był synem literata i kompozytora amatora Józefa Mikołaja Wiślickiego (1805–1887) oraz starszym bratem Adama Wiślickiego, redaktora „Przeglądu Tygodniowego”. Naukę gry na fortepianie rozpoczął u ojca, kontynuował ją u J. Krogulskiego i K.N. Wysockiego; harmonii uczył się u A. Freyera. Swój pierwszy koncert dał prawdopodobnie w 1845 w Olkuszu. 19 I 1848 uzyskał patent Kuratorium Okręgu Naukowego Warszawskiego na nauczanie muzyki i wkrótce udzielanie lekcji stało się głównym źródłem jego utrzymania (23 I 1888, na koncercie urządzonym przez Towarzystwo Muzyczne w Warszawie, obchodził jubileusz 40-lecia pracy nauczycielskiej). Przez kilka lat, do 1850, prowadził chór warszawskiego kościoła św. Anny (Bernardynów), gdzie w 1848 doprowadził do wykonania Stabat Mater G. Rossiniego. W 1849 koncertował w Łomży, Libawie i Druskiennikach. Na początku 1851 akompaniował śpiewaczce H. Nissen-Salomon na koncertach we Włocławku, Kaliszu, Kielcach, Radomiu, Busku Zdroju, Solcu Zdroju i Lublinie. Dzięki poparciu T. Nideckiego i Józefa Stefaniego uzyskał od władz rosyjskich zgodę na wyjazd do Paryża (później także niewielkie wsparcie finansowe), gdzie od jesieni 1851 do VI 1853 studiował kompozycję u F. Halévy’ego w Conservatoire National de Musique oraz prywatnie grę na fortepianie u Th. Tellefsena, E. Wolffa i E. Prudenta; z Paryża przesyłał sprawozdania do „Tygodnika Ilustrowanego”. Po powrocie do Warszawy dużo koncertował w warszawskich salonach (m.in. J. Konitza, Łuszczewskich, J. Czetwertyńskiej, hr. S. Uruskiego, T. le Bruna) oraz w Gospodzie Literacko-Artystycznej. W latach 1855–61 uczył śpiewu w Instytucie Szlacheckim przy ul. Wiejskiej, a następnie w powstałym w 1862 pod tym samym adresem Aleksandryjsko-Maryjskim Instytucie Wychowania Panien, ponadto w III gimnazjum w Warszawie. Jako pianista występował niemal wyłącznie na koncertach prywatnych, głównie jako akompaniator (np. w VI 1857 wykonał z E. Kanią partię orkiestry w przedstawieniu opery Prorok G. Meyerbeera w salonie J. Konitza). Zakładał i prowadził chóry amatorskie, m.in. szkolne i kościelne, a także wydawnictwa i biblioteki. Od 11 II 1857 należał do Towarzystwa Resursy Kupieckiej, w siedzibie którego organizował koncerty. Był jednym z inicjatorów odczytów, ilustrowanych muzyką w wykonaniu najlepszych artystów; owocem tych doświadczeń był podręcznik do historii muzyki, dziś nieznany. Od ok. 1860 Wiślicki należał do Towarzystwa Wsparcia Podupadłych Artystów Muzyków, ich Wdów i Sierot, przyczyniając się do uchwalenia w 1887 nowej ustawy, regulującej jego funkcjonowanie. Według niektórych źródeł po 1861 prowadził w Instytucie Muzycznym kurs gry fortepianowej i śpiewu chóralnego. W latach 1865–74 publikował artykuły i recenzje w „Kłosach”, później w „Przeglądzie Tygodniowym”, w 1880 w „Echu Muzycznym”. W 1869 ogłosił w „Kłosach” (nr 232) wstępny projekt utworzenia towarzystwa literacko-muzycznego, który następnie przekształcił w projekt towarzystwa muzycznego (późniejsze WTM) i odegrał główną rolę w opracowaniu jego statutu i doprowadzeniu do wyboru pierwszego zarządu (2 II 1871). Wiślicki pełnił w nim do końca życia różne funkcje: członka komitetu, sekretarza, bibliotekarza, kasjera, dyrygenta chórów. Współtworzył także wydawnictwo (1872) i Szkołę Muzyczną przy WTM (1885); nie zrealizował natomiast pomysłu utworzenia stowarzyszenia wydawców i księgarzy. Był ożeniony z Marią Benbnowską, miał córkę Władysławę. Zmarł na zapalenie płuc, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Archiwalia dotyczące Wiślickiego znajdują się w Dziale Rękopisów Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy – Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego.

Wiślicki długo szukał swego miejsca w życiu muzycznym Warszawy; znalazł je w pracy dla WTM i pracy publicystycznej, w której mógł realizować pozytywistyczne, podyktowane poczuciem obywatelskiego obowiązku, idee pracy od podstaw. Jego recenzje i artykuły wyróżniały się klarownością i niezależnością sądów, kulturą przekazu i dobrym językiem literackim. Dostrzegał społeczną i opiniotwórczą funkcję krytyki, nie pozwalał unosić się emocjom. Pisał o spektaklach operowych i operetkowych w warszawskich teatrach, o występach zarówno w salach koncertowych, jak i resursach i miejscach rozrywki, o koncertach ważnych, a często przez prasę lekceważonych, m.in. A. Jesipowej, O. Bullego, K. Tausiga, H. i J. Wieniawskich, H. v. Bülowa, J. Joachima, A. Zarzyckiego i An. Stolpego młodszego, którego talent podziwiał, o wydawcach muzycznych („Kłosy” 1865 nr 6), o istocie krytyki („Kłosy” 1866 nr 27 i 31), o kwestii własności literackiej i artystycznej. Swoją uwagą obdarzał chętnie artystów niedocenianych. Podejmował także tematy historyczne i nie unikał tematów trudnych, np. surowo krytykował wady dramaturgiczne libretta J. Chęcińskiego do Strasznego dworu Moniuszki, a Moniuszce zarzucał, mimo iż wiele jego dzieł cenił (np. Halkę, Parię, Widma, Sonety krymskie), że nie zawsze posługiwał się tekstami o dobrej jakości artystycznej („Kłosy” 1865 nr 14). Odważył się też skrytykować wdowę po Moniuszce za organizowanie zbyt wielu pośmiertnych koncertów kompozytorskich i małą troskę o ich poziom artystyczny, a także powtarzanie tego samego repertuaru („Kłosy” 1874 nr 483). Tępił muzyczną tandetę, prezentowaną w warszawskich ogródkach teatralno-piwnych, prywatnych teatrzykach (np. Nowy Świat A. Sonnenfelda), na koncertach polskich i zagranicznych orkiestr rozrywkowych; zarzucał warszawskiej publiczności brak krytycyzmu, potrafił z sarkazmem wypowiadać się o wykonawcach. W Warszawie cieszył się powszechnym szacunkiem, jego ofiarność i zasługi dla poprawy poziomu życia muzycznego w Polsce 2. połowy XIX w. są bezsporne.

Literatura: Kronika, „Echo Muzyczne” 1880 nr 7 (recenzja z wykonania Stabat Mater); sprawozdania z uroczystości 40-lecia pracy pedagogicznej: Kronika, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” nr 224, 1888, J. Kt. Dzisiejszy jubilat, „Kurier Warszawski” 1888 nr 23; nekrologi: A. Poliński Władysław Wiślicki, „Kłosy” nr 1277, 1889, Ś. p. Władysław Wiślicki, „Kurier Warszawski” 1889 nr 345, „Przegląd Tygodniowy” 1889 nr 50, Echa warszawskie, „Tygodnik Powszechny” 1889 nr 51; Władysław Wiślicki, w: S. Jarociński Antologia polskiej krytyki muzycznej XIX i XX wieku, Kraków 1955; W. Tomaszewski Kronika polskiego życia muzycznego na prowicji Królestwa Polskiego w latach 1815–1862, Warszawa 2007.