Logotypy UE

Wellesz, Egon

Biogram

Wellesz [wʹεles] Egon Joseph, *21 X 1885 Wiedeń, †8 XI 1974 Oksford, austriacki kompozytor, muzykolog i pedagog. Studiował muzykologię u G. Adlera na uniwersytecie w Wiedniu i prywatnie harmonię i kontrapunkt u A. Schönberga. W 1913 został docentem na uczelni w Wiedniu, a w 1929 otrzymał tytuł profesora. Ponadto wykładał historię muzyki w Neues Wiener Konservatorium (1911–15) oraz na uniwersytecie Urania w Wiedniu i w akademii muzycznej w Mannheimie. W 1932 otrzymał doktorat honorowy uniwersytetu w Oksfordzie i został honorowym członkiem Musical Association w Londynie. W 1938 wyemigrował do Anglii i rozpoczął współpracę przy Grove’s Dictionary of Music. Początkowo uczył na uniwersytecie w Cambridge, a od 1939 był wykładowcą (fellow) w Lincoln College w Oksfordzie.

Szerokie zainteresowania muzykologiczne Wellesza sięgały od muzyki średniowiecznej po jemu współczesną. Pierwsze prace poświęcił wczesnej operze wiedeńskiej oraz operze weneckiej XVII w. Później wyspecjalizował się w chorale gregoriańskim i kościelnej muzyce Wschodu. Jako pierwszy odczytał zapis neumatyczny w zabytkach bizantyjskich. W 1931 zapoczątkował serię «Monumenta Musicae Byzantinae» i założył instytut badań bizantyjskich. Autor pierwszej biografii A. Schönberga i podręcznika instrumentacji Die neue Instrumentation. Twórczość kompozytorską Wellesz rozpoczął od utworów fortepianowych i XIX-wiecznych form muzyki kameralnej i orkiestrowej, pozostając w kręgu wiedeńskiego modernizmu. Wkrótce, zainspirowany operą barokową, skoncentrował się na muzyce scenicznej, sięgając kilkakrotnie po tematykę starożytnej Grecji. Swoimi symfoniami wpisał się, jako kontynuator, w austriacką tradycję późnoromantyczną.

Literatura: Egon Wellesz i Emmy Wellesz Egon Wellesz. Leben und Werk, red. F. Endler, Wiedeń 1981

Kompozycje i prace

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

Heldensang op. 2, prolog symfoniczny, 1905

Vorfrühling op. 12 na orkiestrę, 1912

Suita na skrzypce i orkiestrę kameralną, 1924

Koncert na fortepian, 1933

Prosperos Beschwörungen op. 53 na orkiestrę, 1934–36

I Symfonia, 1945

II Symfonia „Die Englische”, 1948

III Symfonia, 1951

IV Symfonia „Austriaca”, 1953

V Symfonia, 1956

Koncert na skrzypce, 1961

Musik für Streichorchester in einem Satz op. 91, 1964

VI Symfonia, 1965

VII Symfonia „Contra torrentem”, 1968

Divertimento op. 107 na małą orkiestrę, 1969

Symphonischer Epilog op. 108, 1969

VIII Symfonia, 1970

XI Symfonia, 1971

kameralne:

I Kwartet smyczkowy, 1912

I Kwartet smyczkowy, 1916

III Kwartet smyczkowy, 1918

IV Kwartet smyczkowy, 1920

Zwei Stücke op. 34 na klarnet i fortepian, 1922

Suita op. 56 na skrzypce i fortepian, 1937, zrewid. 1957

V Kwartet smyczkowy, 1943

VI Kwartet smyczkowy, 1946

VII Kwartet smyczkowy, 1948

Oktett op. 67 na klarnet, fagot, róg, kwartet smyczkowy i kontrabas, 1949

Suita op. 73 na flet, obój, klarnet, róg i fagot, 1954

VIII Kwartet smyczkowy, 1957

Kwintet op. 81 na klarnet i kwartet smyczkowy, 1959

Trio smyczkowe op. 86, 1962

Fünf Miniaturen op. 93 na skrzypce i fortepian, 1965

IX Kwartet smyczkowy, 1966

Vier Stücke op. 103 na kwartet smyczkowy, 1968

Vier Stücke op. 105 na trio smyczkowe, 1969, zrewid. 1971

Vier Stücke op. 109 na kwintet smyczkowy, 1970

na instrument solo:

Drei Skizzen op. 6 na fortepian, 1911

Eklogen op. 11 na fortepian, 1912

Epigramme op. 17 na fortepian, 1912–14

Idyllen op. 21 na fortepian, 1917

Sechs Klavierstücke op. 26, 1919

Suita op. 39 na wiolonczelę, 1924

Fünf Tanzstücke op. 42 na fortepian, 1927

Suita op. 57 na flet, 1937

Sonata op. 72 na skrzypce, 1953, zrewid. 1959

Suita op. 74 na klarnet, 1954

Suita op. 76 na obój, 1956

Suita op. 77 na fagot, 1957

Fünf Klavierstücke op. 83, 1960

Rhapsody op. 87 na altówkę, 1962

Partita in Honorem J.S. Bach op. 96 na organy, 1965

Triptychon op. 98 na fortepian, 1966

Studien in Grau op. 106 na fortepian, 1969

Präludium op. 112 na altówkę, 1971

Wokalne:

Drei gemischte Chöre op. 43 na chór mieszany a cappella, sł. Angelus Silesius, 1930

Quant’è bella giovinezza op. 59, frottola na 3-głosowy chór żeński, sł. L. de Medici, 1937

Laus nocturna op. 88 na chór mieszany a cappella, 1962

Wie kann ich danken na kwartet wokalny, sł. kompozytor, 1959, zrewid. 1962

Missa brevis op. 89 na chór mieszany a cappella, 1963

To Sleep op. 94 na chór mieszany a cappella, sł. J. Keats, 1965

Wokalno-instrumentalne:

5 Kirschblütenlieder op. 8 na głos i fortepian, sł. jap. tłum. H. Bethge, 1912

Lieder der Mädchen op. 7 na głos i orkiestrę kameralną, sł. R.M. Rilke, 1912

Lieder aus der Fremde op. 15 na głos i fortepian, sł. chiń. tłum. H. Bethge, 1913

Geistliches Lied op. 23 na głos średni, skrzypce, altówkę i fortepian, sł. F. Jammes, 1919

Aurora op. 32, pieśni na głos i fortepian, 1921

Mitte des Lebens op. 45 na głos, chór i orkiestrę, sł. anonimowe, A. Brust, R.A. Schröder, Angelus Silesius i z Psalmów, 1932

Amor timido op. 50 na głos i orkiestrę kameralną, sł. P. Metastasio, 1933

Msza f-moll op. 51 na 4 głosy solowe, chór i organy, 1934

Schönbüheler Messe op. 58 na chór żeński, orkiestrę i organy, 1937

Lied der Welt op. 54 na sopran i orkiestrę, sł. H. von Hofmannsthal, 1938

The Leaden Echo and the Golden Echo op. 61 na sopran, klarnet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian, sł. G.M. Hopkins, 1944

On Time op. 63, 3 pieśni na głos i fortepian, sł. J. Dryden, E. MacKenzie i J. Milton, 1946–50

Proprium Missae „Laetare” op. 71 na chór i organy, 1953

5 Lieder aus Wien op. 82 na głos i fortepian, sł. H.C. Artmann, 1959; także wersja z gitarą

Four Songs of Return op. 85 na głos i orkiestrę kameralną, sł. E. MacKenzie, 1961

Duineser Elegie op. 90 na głos, chór i orkiestrę, sł. R.M. Rilke, 1963

Ode an die Musik op. 92 na głos i orkiestrę kameralną, sł. Pindar i F. Hölderlin, 1965

Festliches Präludium op. 100 na chór i organy, 1966

Vision op. 99 na sopran i orkiestrę, sł. G. Trakl, 1966

Mirabile Mysterium op. 101 na głos, chór i orkiestrę z głosem recytującym, 1967

Canticum sapientiae op. 104 na głos, chór i orkiestrę, 1968

Sceniczne:

Das Wunder der Diana, balet, 1914–17, wyst. Monachium 1924

Die Prinzessin Girnara, opera, libr. J. Wassermann, 1919, wyst. Hanower 1921

Persisches Ballett, balet, 1920, wyst. Donaueschingen 1924

Achilles auf Skyros, balet, 1921, wyst. Stuttgart 1926

Alkestis, libr. H. von Hofmannsthal i kompozytor wg Eurypidesa, 1923, wyst. Monachium 1924

Die Nächtlichen. Tanzsinfonie, balet, 1923, wyst. Berlin 1924

Die Opferung des Gefangenen, opera, libr. E. Stucken, 1925, wyst. Kolonia 1926

Scherz, List und Rache, opera, libr. wg J.W. Goethego, 1927, wyst. Stuttgart 1928

Die Bakchantinnen, opera, libr, kompozytor wg Eurypidesa, 1930, wyst. Wiedeń 1931

Incognita, opera, libr. E. MacKenzie i W. Congreve, 1950, wyst. Oksford 1951

 

Prace (wybór):

bizantynistyka:

Die Entzifferung der byzantinischen Notenschrift, „Oriens Christianus”, N.S. VII, 1918

Die Struktur des serbischen Oktoechos, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” II, 1919-1920

Die Rhythmik der byzantinischen Neumen, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” II, 1920, III, 1921

Beiträge zur byzantinischen Kirchenmusik, „Zeitschrift für Musikwissenschaft „III, 1921

Some Exotic Elements of Plainsong, „Music and Letters” IV, Londyn 1923

Aufgaben und Probleme auf dem Gebiete der byzantinischen und orientalischen Kirchenmusik, w: Liturgiegeschichtliche Forschungen, z. 6, Münster 1923

Byzantinische Musik, Breslau 1927

Das Problem der byzantinischen Notationen und ihrer Entzifferung, „Byzantion” V, 2, 1930

Über Rhythmus und Vortrag der byzantinischen Melodien (eine musikpalaeographische Studie). „Byz. Zeitschrift” XXXIII, 1933

Trésor de musique byzantine, Paryż 1934

Die Hymnen des Sticherarium für September («Monumenta Musicae Byzantinae»), Kopenhaga 1936

The Earliest Example of Christian Hymnody, „The Classical Quarterly”, t. 39, Londyn 1945

Eastern Elements in Western Chant («Monumenta Musicae Byzantinae»), Oxford-Boston 1947

Words and Music in Byzantine Liturgy, „The Musical Quarterly”, t. 33, 1947

A History of Byzantine Music and Hymnography, wyd. 1. Oxford 1949, wyd. 2. rozszerzone, Oxford 1961; wyd. polskie Historia muzyki i hymnografii Bizantyjskiej, tłum. M. Kaziński, Kraków 2006

Early Byzantine Neumes, „The Musical Quarterly”, t. 38, 1952

Early Christian Music; Music of the Eastern Churches, w: The New Oxford History of Music, t. 2, Oxford University Press 1954

The Akathistos. A Study in Byzantine Hymnography, Dumbarton Oaks Papers IX-X, 1956

The Akathistos Hymn ((«Monumenta Musicae Byzantinae»), Kopenhaga 1957

Ancient and oriental music, red. E. Wellesz, Oxford University Press, 1957

Byzantinische Musik, Das Musikwerk, z. 1, Kolonia 1959

Die Hymnen der Ostkirche, Bazylea 1962

pozostałe prace muzykologiczne:

Kunst, Künstler und Publikum. Ein Beitrag zur Geschichte der Kunstpflege in alter und neuer Zeit, „Allgemeine Musikzeitung” 34, 1907

Renaissance und Barock. Ein kulturgeschichtlicher Beitrag zur Frage der Stilperioden, Zeitschrift der „Internationalen Musikgesellschaft” 11, 1909

Giuseppe Bonno (1710-1788). Sein Leben und seine dramatischen Werke, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” 11, 1909

Zwei Studien zur Geschichte der Oper im XVII. Jahrhundert, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” 15, 1913

Studien zur Geschichte der Wiener Oper. Cavalli und der Stil der Venetianischen Oper von 1640-1660, „Studien zur Musikwissenschaft” 1, 1913

Bemerkungen zur Musikpraxis um 1600, „Zeitschrift der Int. Musikgesellschaft” 15, 1914

Orientalische Einflüsse in der Musik der Gegenwart, „Österreichische Monatsschrift für den Orient” 40, 1914

Die Opern und Oratorien in Wien von 1660-1708, w: „Studien für Musikwissenschaft” 6, 1919

Studien zur äthiopischen Kirchenmusik, „Oriens Christianus”, N.S. IX, 1920; Gorgias Press, New Jersey, 2010

Arnold Schönberg, Wiedeń, 1921

Der Tanz und die Reform der Oper im 18. Jahrhundert, „Musikblätter des Anbruch” 8, 1926

Die neue Instrumentation, 2 tomy, Berlin, 1928–1929

Die Oper in Italien, w: Handbuch der Musikgeschichte, red. G. Adler, Wiedeń 1929

Mahler’s Instrumentation, „Musikblätter des Anbruch” 12, 1930

Problems of Contemporary Music, „Monthly Musical Record” 68, 1938

Italian Music at the Austrian Court, „Monthly Musical Record” 70, 1940

Arnold Schönberg. An appreciative monograph (Counterpoint Living Composers 1), Oxford University Press, 1945

Musik in England, „Österreichische Musikzeitschrift” 1, 1946

Essays on opera, tłum. z niemieckiego P. Kean, Londyn 1950

The Symphonic Outlook, 1745-1790, red. Egon Wellesz, Oxford University Press; 1961

Johann J. Fux, Oxford University Press, 1965

The Age of Enlightenment: 1745-1790, w: The New Oxford History of Music t.. 7, Oxford University Press 1973