Wallace, Vincent

Wallace [^u'olys] William Vincent, *11 III 1812 Waterford, †12 X 1865 Chateau de Haget (k. Vieuzos, depart. Hautes-Pyrénées), irlandzki kompozytor, skrzypek i pianista. Pochodził z muzykalnej, protestanckiej rodziny; pod kierunkiem ojca, kapelmistrza wojskowego, uczył się gry na różnych instrumentach. W 1825 zamieszkał w Dublinie, gdzie dwa lata później został drugim skrzypkiem w Theatre Royal; równocześnie uczył się u W.S. Conrana (fortepian) oraz H. Corriego (organy). Od 1830 Wallace był organistą parafii katolickiej w Thurles i nauczycielem muzyki w tamtejszej szkole ss. urszulanek. Przeszedł wówczas na katolicyzm, by móc się ożenić z I. Kelly, i przyjął imię Vincent. W 1831 powrócił do zespołu Theatre Royal i rozpoczął występy solowe, grając również własne kompozycje, m.in. w Anacreontic Society w Dublinie. W 1835 wyjechał z żoną na Tasmanię, a następnie do Sydney, gdzie wraz z siostrą E. Bushelle (1814–78), śpiewaczką i pianistką, założyli w 1836 pierwszą w Australii szkołę muzyczną. Odnosił tam wielkie sukcesy jako skrzypek (porównywano go do Paganiniego; sam Wallace był zafascynowany jego koncertami) oraz pianista — występował niekiedy w podwójnej roli w trakcie jednego wieczoru. Popadł jednak w długi i porzuciwszy rodzinę, wyjechał w 1838 do Ameryki Południowej; jego rzekome egzotyczne przygody w Nowej Zelandii i w Indiach, wspomniane m.in. przez H. Berlioza w Les soirées..., były prawdopodobnie wytworem fantazji Wallace’a. Już 3 VI 1838 koncertował w Valparaíso (Chile), następnie w Santiago de Chile, Buenos Aires, Limie, na Jamajce i Kubie. W sezonie 1841 dyrygował włoskimi operami w m. Meksyku; w tamtejszej katedrze wykonano jego mszę; następnie koncertował w Nowym Orleanie, Filadelfii, Bostonie i Nowym Jorku, zyskując miano najlepszego skrzypka i pianisty, jaki występował wówczas w Stanach Zjednoczonych; budził podziw wykonaniami utworów na zmianę na skrzypce i na fortepian, m.in. własnej fantazji z wariacjami La Cracovienne (wyd. na fortepian); w 1842 przyczynił się do założenia New York Philharmonic Society. Dalsze koncerty dał Wallace w Niemczech i Holandii, a 8 V 1845 w Londynie; spotkał tam librecistę E. Fitzballa, z którym stworzył najsłynniejszą ze swych oper — Maritana. Jej prapremiera w teatrze Drury Lane w Londynie 15 XI 1845 przyniosła Wallace’owi największy sukces w jego kompozytorskiej karierze (ponad 50 przedstawień i premiery m.in. w Dublinie, Wiedniu i Filadelfii). Jednak następna opera, Matilda of Hungary (1847), poniosła klęskę, a planowane w Paryżu 1848 wystawienie opery Lurline zostało wówczas odwołane. W 1849 Wallace wyjechał do Ameryki Południowej, a następnie do Nowego Jorku, gdzie w 1850 otrzymał amerykańskie obywatelstwo i związał się z niemiecką pianistką H. Stoepel, z którą wspólnie występował. Po powrocie do Europy koncertował w latach 1858–59 w Niemczech, a w 1860 w Londynie; w tymże roku premiera opery Lurline w Covent Garden odniosła sukces, którego następne opery Wallace’a już nie powtórzyły. Wskutek choroby serca i artretyzmu zaprzestał występów; w 1864 zamieszkał w Passy we Francji, gdzie odwiedzał go m.in. G. Rossini. Wallace zmarł po krótkim pobycie w Château de Haget; pochowano go w Londynie.

Jako wirtuoz w grze na skrzypcach i fortepianie był Wallace postacią znaną na czterech kontynentach i budzącą podziw, podsycany krążącymi na jego temat romantycznymi opowieściami. Do dziś jest uznawany za pierwszego z wybitnych artystów, którzy przybyli do Australii. O jakości występów Wallace’a mogą pośrednio świadczyć jego sukcesy w ważnych ośrodkach kultury (Londyn, Nowy Jork, Filadelfia), a także zachowane utwory fortepianowe o wielkiej skali trudności (utwory skrzypcowe w większości zaginęły). Trwalsze znaczenie posiada jego sceniczna twórczość kompozytorska. Obecnie zalicza się Wallace’a — obok M. Balfe’a — do czołowych twórców brytyjskiej opery XIX w., którzy łączyli rodzime tradycje z nowoczesnymi elementami grand opéra. Wzorem G. Meyerbeera czy F. Aubera Wallace stosował w kulminacyjnych scenach melodie o szerokim ambitusie, których motywy pojawiały się w uwerturze i wcześniejszych aktach; obok tradycyjnych ballad wprowadzał pieśni o dużym ładunku emocjonalnym (Lurline). Jako nowość zastosował w operze Maritana elementy folkloru hiszpańskiego i cygańskiego (zgodne z treścią dzieła), nie tylko w warstwie rytmicznej, lecz także melodyczno-skalowej. Na tle ówczesnej produkcji brytyjskiej opera ta wyróżniała się świeżością inwencji, toteż była wystawiana (również poza Wielką Brytanią) przez ponad pół wieku, a pieśń Scenes that are the Brightest z III aktu doczekała się wybitnych interpretacji w XX w. (R. Ponselle, J. Sutherland). Pomimo że późniejsze opery Wallace’a odznaczają się wyższym stopniem opanowania techniki kompozytorskiej, to żadna z nich, poza Lurline, nie osiągnęła tak dużego sukcesu.

Literatura: H. Berlioz Les soirées de l’orchestre, Paryż 1852, wyd. nowe 1998, wyd. w jęz. angielskim Nowy Jork 1929, Chicago 1999; W. Guernsey William Vincent Wallace, „Musical World” LXIII, 1865; A. Pougin William Vincent Wallace. Etude biographique et critique, Paryż 1866; C. Forsyth Music and Nationalism, Londyn 1911; G.B. Shaw London Music in 1888–89 as Heard by Como di Bassetto, Londyn 1937; J. Erskine The Philharmonic-Symphony Society of New York. Its First Hundred Years, Nowy Jork 1943; E.W. White The Rise of English Opera, Londyn 1951, przedr. Nowy Jork 1972; J. Hall A History of Music in Australia, „The Canon” V, 1951–52; J.W Klein Vincent Wallace (1812–65). A Reassessment, „Opera” XVI, 1965; Music in Britain. The Romantic Age 1800–1914, red. N. Temperley, Londyn 1981; A. V. Beedell The Decline of the English Musician 1788–1888, Oksford 1992; R. Phelan William Vincent Wallace. A Vagabond Composer, Waterford 1994; D. Grant A Reappraisal of William Vincent Wallace (1812–1865), with New Documentary Information on His Death, „British Music” XXV, 2003.