Logotypy UE

Wallace, Vincent

Biogram i literatura

Wallace [u‘olys] William Vincent, *11 III 1812 Waterford, †12 X 1865 Chateau de Haget (k. Vieuzos, depart. Hautes-Pyrénées), irlandzki kompozytor, skrzypek i pianista. Pochodził z muzykalnej, protestanckiej rodziny; pod kierunkiem ojca, kapelmistrza wojskowego, uczył się gry na różnych instrumentach. W 1825 zamieszkał w Dublinie, gdzie dwa lata później został drugim skrzypkiem w Theatre Royal; równocześnie uczył się u W.S. Conrana (fortepian) oraz H. Corriego (organy). Od 1830 Wallace był organistą parafii katolickiej w Thurles i nauczycielem muzyki w tamtejszej szkole ss. urszulanek. Przeszedł wówczas na katolicyzm, by móc się ożenić z I. Kelly, i przyjął imię Vincent. W 1831 powrócił do zespołu Theatre Royal i rozpoczął występy solowe, grając również własne kompozycje, m.in. w Anacreontic Society w Dublinie. W 1835 wyjechał z żoną na Tasmanię, a następnie do Sydney, gdzie wraz z siostrą E. Bushelle (1814–78), śpiewaczką i pianistką, założyli w 1836 pierwszą w Australii szkołę muzyczną. Odnosił tam wielkie sukcesy jako skrzypek (porównywano go do Paganiniego; sam Wallace był zafascynowany jego koncertami) oraz pianista — występował niekiedy w podwójnej roli w trakcie jednego wieczoru. Popadł jednak w długi i porzuciwszy rodzinę, wyjechał w 1838 do Ameryki Południowej; jego rzekome egzotyczne przygody w Nowej Zelandii i w Indiach, wspomniane m.in. przez H. Berlioza w Les soirées…, były prawdopodobnie wytworem fantazji Wallace’a. Już 3 VI 1838 koncertował w Valparaíso (Chile), następnie w Santiago de Chile, Buenos Aires, Limie, na Jamajce i Kubie. W sezonie 1841 dyrygował włoskimi operami w m. Meksyku; w tamtejszej katedrze wykonano jego mszę; następnie koncertował w Nowym Orleanie, Filadelfii, Bostonie i Nowym Jorku, zyskując miano najlepszego skrzypka i pianisty, jaki występował wówczas w Stanach Zjednoczonych; budził podziw wykonaniami utworów na zmianę na skrzypce i na fortepian, m.in. własnej fantazji z wariacjami La Cracovienne (wyd. na fortepian); w 1842 przyczynił się do założenia New York Philharmonic Society. Dalsze koncerty dał Wallace w Niemczech i Holandii, a 8 V 1845 w Londynie; spotkał tam librecistę E. Fitzballa, z którym stworzył najsłynniejszą ze swych oper — Maritana. Jej prapremiera w teatrze Drury Lane w Londynie 15 XI 1845 przyniosła Wallace’owi największy sukces w jego kompozytorskiej karierze (ponad 50 przedstawień i premiery m.in. w Dublinie, Wiedniu i Filadelfii). Jednak następna opera, Matilda of Hungary (1847), poniosła klęskę, a planowane w Paryżu 1848 wystawienie opery Lurline zostało wówczas odwołane. W 1849 Wallace wyjechał do Ameryki Południowej, a następnie do Nowego Jorku, gdzie w 1850 otrzymał amerykańskie obywatelstwo i związał się z niemiecką pianistką H. Stoepel, z którą wspólnie występował. Po powrocie do Europy koncertował w latach 1858–59 w Niemczech, a w 1860 w Londynie; w tymże roku premiera opery Lurline w Covent Garden odniosła sukces, którego następne opery Wallace’a już nie powtórzyły. Wskutek choroby serca i artretyzmu zaprzestał występów; w 1864 zamieszkał w Passy we Francji, gdzie odwiedzał go m.in. G. Rossini. Wallace zmarł po krótkim pobycie w Château de Haget; pochowano go w Londynie.

Jako wirtuoz w grze na skrzypcach i fortepianie był Wallace postacią znaną na czterech kontynentach i budzącą podziw, podsycany krążącymi na jego temat romantycznymi opowieściami. Do dziś jest uznawany za pierwszego z wybitnych artystów, którzy przybyli do Australii. O jakości występów Wallace’a mogą pośrednio świadczyć jego sukcesy w ważnych ośrodkach kultury (Londyn, Nowy Jork, Filadelfia), a także zachowane utwory fortepianowe o wielkiej skali trudności (utwory skrzypcowe w większości zaginęły). Trwalsze znaczenie posiada jego sceniczna twórczość kompozytorska. Obecnie zalicza się Wallace’a — obok M. Balfe’a — do czołowych twórców brytyjskiej opery XIX w., którzy łączyli rodzime tradycje z nowoczesnymi elementami grand opéra. Wzorem G. Meyerbeera czy F. Aubera Wallace stosował w kulminacyjnych scenach melodie o szerokim ambitusie, których motywy pojawiały się w uwerturze i wcześniejszych aktach; obok tradycyjnych ballad wprowadzał pieśni o dużym ładunku emocjonalnym (Lurline). Jako nowość zastosował w operze Maritana elementy folkloru hiszpańskiego i cygańskiego (zgodne z treścią dzieła), nie tylko w warstwie rytmicznej, lecz także melodyczno-skalowej. Na tle ówczesnej produkcji brytyjskiej opera ta wyróżniała się świeżością inwencji, toteż była wystawiana (również poza Wielką Brytanią) przez ponad pół wieku, a pieśń Scenes that are the Brightest z III aktu doczekała się wybitnych interpretacji w XX w. (R. Ponselle, J. Sutherland). Pomimo że późniejsze opery Wallace’a odznaczają się wyższym stopniem opanowania techniki kompozytorskiej, to żadna z nich, poza Lurline, nie osiągnęła tak dużego sukcesu.

Literatura: H. Berlioz Les soirées de l’orchestre, Paryż 1852, wyd. nowe 1998, wyd. w jęz. angielskim Nowy Jork 1929, Chicago 1999; W. Guernsey William Vincent Wallace, „Musical World” LXIII, 1865; A. Pougin William Vincent Wallace. Etude biographique et critique, Paryż 1866; C. Forsyth Music and Nationalism, Londyn 1911; G.B. Shaw London Music in 1888–89 as Heard by Como di Bassetto, Londyn 1937; J. Erskine The Philharmonic-Symphony Society of New York. Its First Hundred Years, Nowy Jork 1943; E.W. White The Rise of English Opera, Londyn 1951, przedr. Nowy Jork 1972; J. Hall A History of Music in Australia, „The Canon” V, 1951–52; J.W Klein Vincent Wallace (1812–65). A Reassessment, „Opera” XVI, 1965; Music in Britain. The Romantic Age 1800–1914, red. N. Temperley, Londyn 1981; A. V. Beedell The Decline of the English Musician 1788–1888, Oksford 1992; R. Phelan William Vincent Wallace. A Vagabond Composer, Waterford 1994; D. Grant A Reappraisal of William Vincent Wallace (1812–1865), with New Documentary Information on His Death, „British Music” XXV, 2003.

Kompozycje

Sceniczne:

opery:

Maritana, libretto E. Fitzball, wyst. Londyn 1845

Matilda of Hungary, libretto A. Bunn, wyst. Londyn 1847

Lurline, libretto E. Fitzball, wyst. Londyn 1847

The Amber Witch, libretto H.F. Chorley, wyst. Londyn 1861

Love’s Triumph, libretto J.R. Planche, wyst. Londyn 1862

The Desert Flower, libretto A.G. Harris i T.J. Williams, wyst. Londyn 1863

ponadto 2 opery i 2 włoskie operetki, niewystawione

Instrumentalne:

ok. 70 utworów fortepianowych (większość wydana w Londynie 1845–65):

etiudy koncertowe, wariacje, tańce

miniatury, m.in. Grande Fantasie sur le Thème Favori. La Cracovienne, skomponowana ok. 1843, La gondola, 1846, La grace, 1851, La belle danseuse, 1864

utwory na 2 fortepiany

utwory na skrzypce i fortepian

***

ponadto utwory fortepianowe oraz 10 pieśni w: Album Respectfully Dedicated to the Ladies of the United States, Nowy Jork 1854

Wedding Hymn

ok. 50 pieśni, duetów i pieśni chóralnych (niektóre jako opracowania utworów fortepianowych)