Wagner Wolfgang Manfred Martin, *30 VIII 1919 Bayreuth, †21 III 2010 Bayreuth, niemiecki reżyser operowy, syn Siegfrieda. Po prywatnych studiach muzycznych w Bayreuth kształcił się w zakresie scenografii i reżyserii pod kierunkiem E. Preetoriusa w Berlinie, tamże w latach 1940–44 odbył praktykę w Staatsoper. Od 1951 do 1966 wspólnie z bratem Wielandem, a następnie samodzielnie kierował festiwalem w Bayreuth. Początkowo asystował bratu przy jego inscenizacjach dzieł R. Wagnera, od 1953 sam zajął się reżyserią (m.in. Lohengrin, 1953 i 1967, Holender tułacz, 1955, Tristan i Izolda, 1957, Pierścień Nibelunga, 1960 i 1970, Śpiewacy norymberscy, 1968, 1973 i 1981, Tannhäuser, 1985, Parsifal, 1989). Gościnnie reżyserował opery dziadka m.in. w Rzymie, Wenecji i Palermo. Inscenizacje Wolfganga Wagnera pozostawały w cieniu dokonań jego brata, ale jako dyrektor festiwalu w Bayreuth był otwarty na różne propozycje artystyczne. Współpracował z wybitnymi realizatorami (reżyserzy P. Chéreau, H. Kupfer, P. Hall, L. von Trier, dyrygenci J. Levine, D. Barenboim) i przywrócił festiwalowi pozycję jednej z najbardziej prestiżowych imprez operowych na świecie. W 2003 był gościem Opery Wrocławskiej z okazji premiery Złota Renu w Hali Ludowej.
Prawo do sukcesji w Bayreuth jest przedmiotem nieustannego sporu. Po śmierci drugiej żony Wolfganga, Gudrun Wagner z d. Armann (1944–2007), która administrowała z nim festiwalem od lat 80., w 2008 obowiązki przejęła ich córka, Katharina (*1978) — debiutując kontrowersyjną inscenizacją Śpiewaków norymberskich (2007) — oraz córka Wolfganga z pierwszego małżeństwa — Eva Wagner-Pasquier (*1945), która odbyła długoletnią praktykę teatralną w Covent Garden i Metropolitan Opera House. Od kierowania festiwalem odsunięci zostali potomkowie Wielanda (m.in. Nike Wagner *1945) oraz syn Wolfganga Gottfried Wagner (*1947), autor książki Wer nicht mit dem Wolf heult. Autobiographische Aufzeichnungen eines Wagner-Urenkels (Kolonia 1997).
Literatura: Wolfgang Wagner. Lebensakte, Monachium 1994 (autobiografia); O. Bauer Wolfgang Wagner. Die Bühnenwerke von der Uraufführung bis heute, Frankfurt n. Menem 1982; To wspaniały sukces, rozmowa R. Bubnickiego z Wolfgangiem Wagnerem po premierze Złota Renu w Hali Ludowej we Wrocławiu, „Rzeczpospolita” z 20 X 2003; J. Carr The Wagner Clan, Nowy Jork 2007.
