Waghalter, Władysław

Waghalter, rodzina polskich muzyków żydowskiego pochodzenia, osiadła w Polsce w XVII wieku.

Waghalter Władysław, *1 VI 1885, †1940 Berlin, skrzypek, altowiolista i pianista, brat Henryka, Józefa i Ignacego. Kształcił się w grze na skrzypcach u I. Lotta w Warszawie oraz u A. Mosera i J. Joachima w Berlinie. Występował od 10. roku życia. Mieszkał w Niemczech — od 1899 w Berlinie, następnie w Stuttgarcie, gdzie w 1905 został koncertmistrzem w Hofkapelle. W latach 1912–23 był koncertmistrzem w Deutsches Opernhaus w Charlottenburgu (Berlin). Występował jako solista (Lipsk 5 XII 1911) i kameralista, będąc prymariuszem kwartetu smyczkowego, z którym prezentował w Niemczech muzykę polską, m.in. II Kwartet smyczkowy op. 56 K. Szymanowskiego. 12 III 1910 wykonał w Berlinie Koncert skrzypcowy A-dur M. Karłowicza z Blüthner-Orchestra, którą dyrygował Ignacy Waghalter. Zginął trafiony na ulicy odłamkiem bomby.

Literatura: J. Kleczyński Popis Instytutu Muzycznego, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1892 nr 27; A. Chybiński Z najnowszej literatury muzycznej, ,Ateneum Polskie” 1908 t. 4 (recenzja podr. instrumentacji H. Waghaltera); Wiadomości bieżące, „Scena i Sztuka” 1910 nr 12 (dot. występu H. Waghaltera w Berlinie 12 III 1910); Jubileusz muzyka, „Tygodnik Ilustrowany” 1913 nr 18; F. B. [F. Brzeziński] Kronika muzyczna, „Kurier Warszawski” 1920 nr 124; P. R. [P. Rytel] Z sali koncertowej. Koncert jubileuszowy H. Waghaltera, „Gazeta Warszawska” 1923 nr 7 (dot. koncertu w 1922); S. P. „Sataniel” Ignacego Waghalera, w: Deutsches Opernhaus, „Świat” 1923 nr 24 (recenzja); H. Leichtentritt Ignacy Waghalter, Nowy Jork 1924; Jubileusz zasłużonego muzyka, „Rzeczpospolita” 1927 nr 19; I. Waghalter Aus dem Ghetto in die Freiheit. Musikerschicksal, Mariańskie Łaźnie 1936 (autobiografia, zawiera spis kompozycji); Th. Stengel, H. Gerigk Lexikon der Juden in der Musik, Berlin 1941; G. Saleski Famous Musicians of a Wandering Race, Nowy Jork 1927, pt. Famous Musicians of Jewish Origin, 2. wyd. 1949; J. Szacki Di geszichte fun Jidn in Warsze (‘historia Żydów w Warszawie’), t. 3, Nowy Jork 1953; Zmarł prof. Henryk  Waghalter, „Życie Częstochowy” 1961 nr 206 (nekrolog); L.T. Błaszczyk Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX w., Kraków 1964; M. Fuks Z diariusza muzycznego. Sylwetki, eseje, szkice, Warszawa 1977; M. Fuks Straty osobowe żydowskiego środowiska muzycznego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1978 nr 3–4; M. Fuks Muzyka ocalona. Judaica polskie, Warszawa 1989; Karol Szymanowski. Korespondencja, zebrała i oprac. T. Chylińska, t. 2 (1920–26), Kraków 1994, t. 3 (1927–1931), Kraków 1997; 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901–2001, red. M. Bychawska i H. Schiller, Warszawa 2001; M. Fuks Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego, Poznań 2003; L.T. Błaszczyk Żydzi w kulturze muzycznej na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, maszynopis; dokumenty rodzinne w arch. ZKP w Warszawie.