Volek Jaroslav, *15 VII 1923 Trenczyn, †22 II 1989 Praga, czeski muzykolog i estetyk. Studia kompozytorskie odbywał w latach 1941–46 w konserwatorium w Pradze u O. Šína i A. Háby oraz w 1946–48 w klasie mistrzowskiej u J. Řidkiego, studia muzykologiczne i filozoficzne, w 1946–52 na uniwersytecie w Pradze u K. Hudeca i na uniwersytecie w Bratysławie, gdzie utrzymywał ścisłe kontakty z J. Hutterem i J. Mukařovskim; tamże w 1952 uzyskał stopień doktora, w 1957 został docentem i w 1968 profesorem. W latach 50. działał jako krytyk muzyczny i sprawozdawca radiowy, następnie poświęcił się pracy naukowej, działał również w związku kompozytorów czechosłowackich (1967–69), czechosłowackim towarzystwie estetycznym (był wiceprzewodniczącym w latach 1969–71) oraz jako redaktor czasopisma „Estetika”. Podczas studiów zajmował się także komponowaniem (Fantazja na skrzypce i orkiestrę, kwintet smyczkowy, Kalender Zyklus – 12 utworów na chór i orkiestrę, pieśni do sł. P. Verlaine’a).
Zainteresowania naukowe Volka koncentrowały się wokół zagadnień teorii i estetyki muzycznej. W kilku pracach zajął się historią koncepcji teorii muzycznych od czasów G. Zarlina do współczesności. Na kształtowanie się jego poglądów znaczny wpływ wywarły prace strukturalistów – J. Mukařovskiego oraz E. Utitza. Pracował nad własną koncepcją teorii muzyki, opartą na powiązaniu filozofii marksistowskiej z semantyką i teorią informacji.
Teoretické základy harmonie z hlediska vědecké filozofie, Bratysława 1954 (praca doktorska)
Novodobé harmonické systémy z hlediska vědecké filosofie, Praga 1961
K otázkám předmětu a metod estetiky a obecné teorie uměni, Praga 1963
Die Frage der Zahl der Funktion in der traditionellen Harmonik, Praga 1968
Základy obecné teorie umění, Praga 1968
Kapitoly z dějin estetiky, Praga 1969
K antropologické problematice estetiky a obecné teorie uměni, Praga 1970
Struktura a osobnosti hudby, Praga 1988
artykuły:
Jeremiásova Piseň o rodné zemi zblízka oraz Nad partiturou velkého díla, „Rytmus” XI, 1947
O specifičnosti předmětu uměleckého odrazu skutečnosti, w: L. Tondl i in. Otrázky teorie poznání, Praga 1957
O metodu a východiska vědecké práce v marxistické estetice, „Filosofický časopis” VII, 1959
Filosofické předpoklady vědecké metody v hudební teorii oraz Chopin, novátor hudební formy, „Hudební věda” 1961 nr 1 oraz nr 2
Příspěvek k analyse pojmu artefakt, «Acta Universitatis Carolinae. Aesthetica», Praga 1962
O některých zajímavých vztazích mezi tematickou prací a instrumentací v Bartókově díle „Koncert pro orchestr”, „Hudební věda” 1962 nr 2, wersja niem. pt. Über einige interessante Beziehungen zwischen der thematischen Arbeit und Instrumentation in Bartóks Werk „Concerto für Orchester”, „Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae” V, 1963
Živelná dialektika a její klady i nedostatky v teoretických názorech L. Janáčka, w: L. Janáček a soudobá hudba, księga konferencji w Brnie 1958, Praga 1963
Die Bedeutung Chopins für die Entwicklung der alterierten Akkorde in der Musik des XIX. Jahrhunderts, w: The book of the First International Musicological Congress, devoted to the Works of F. Chopin 16th–22nd February 1960 1963
Typizace jako forma uměleckého zobecnění, „Estetika” I, 1964
O experimentu v umění a speciálně v hudební tvorbě, Teorie intonace, její geneze, současný stav a problémy oraz Hudba jako předmět sdělení, „Hudební věda” II, 1965, III, 1966 oraz IX, 1972
Realismus jako problém sdělení o objektivní skutečnosti v uměni oraz Otázky taxonomie uměni, 2 cz., „Estetika” IV, 1967 oraz VII, 1970 i VIII 1971
Novák. „Osová” osobnost české moderní hudby, w: Národní umělec V. Novák. Studie a vzpomínky k 100. výročí narození, red. K. Padrta i B. Štědroň, Czeskie Budziejowice 1972
Originalität als semantischer Faktor in der Musik von L. Janáček, w: Hudba slovanských národů a její vliv na evropskou hudební kulturu, księga konferencji w Brnie 1978, red. R. Pečman, Brno 1981
Pojem „hudebního myšlení” u O. Zicha ve světle současné sémiotiky, w: Vědecký odkaz O. Zicha, księga konferencji w Pradze 1979, red. R. Pečman, Brno 1981
Musikstruktur als Zeichen und Musik als Zeichensystem, w: Die Zeichen, neue Aspekte der musikalischen Ästhetik, t. 2, red. H.W. Henze, Frankfurt nad Menem 1981, także w: Musica communicatio, księga kongresu w Brnie 1979, red. R. Pečman, Brno 1989
Problémy definice hudby z hlediska vědeckých disciplín, „Hudební věda” XIX, 1982
K sémantice zvětšeného kvintakordu v hudební řeči J. Suka, „Opus Musicum” XVII, 1985
