Viadana, Lodovico

Viadana, Grossi da Viadana, Lodovico, właściwie Grossi L., *1560 k. Viadany, †2 V 1627 Gualtieri, włoski kompozytor. Był prawdopodobnie uczniem Costanza Porty. Najpóźniej w 1593 wstąpił do zakonu minorytów w Viadanie. W latach ok. 1594–97 był kapelmistrzem w katedrze w Mantui, następnie działał w Rzymie i prawdopodobnie w Padwie. W VII 1602 przebywał w konwencie franciszkańskim św. Łukasza w Cremonie, IX 1602–II 1603 był kapelmistrzem w katedrze w Reggio Emilia. Tę samą funkcję pełnił później w katedrach w Concordii (XI 1608–I 1609) i Fano (V 1609–III 1612). Od V 1614–17 pełnił w zakonie funkcję definitora kapituły dla prowincji bolońskiej i odwiedził wówczas Ferrarę, Piacenzę i Mantuę. W 1623 opuścił klasztor w Viadanie i zamieszkał w Busseto, a następnie w klasztorze św. Andrzeja w Gualtieri, gdzie pozostał do końca życia.

Viadana skomponował co najmniej 30 opusowanych zbiorów (kilka zaginionych), głównie religijnych, które cieszyły się ogromną popularnością w 1. połowie XVII w. i były wielokrotnie wydawane w Wenecji, Brescii, Bolonii, Antwerpii i Frankfurcie n. Menem. Początkowo tworzył w typie polifonii a cappella, w tym w technice falsobordone. Przełomową rolę w dziejach muzyki kościelnej odegrał zbiór Cento concerti ecclesiastici (1602), bardzo popularny, wielokrotnie wznawiany i kopiowany, dzięki któremu w kościołach upowszechnił się typ małogłosowego koncertu (1–4-głosowego). Publikując te utwory kompozytor zaspokajał potrzeby małych kapel, które z konieczności wykonywały niedoskonałe przeróbki utworów polifonicznych na małogłos. Viadana zastosował tu obligatoryjny akompaniament organów, zapisany jednogłosowo, który należy realizować wielogłosowo (według zasad kontrapunktu opisanych w przedmowie). Linie wokalne, miejscami ornamentowane, ogólnie koncypowane są zgodnie z założeniami polifonii (nie przypominają recytatywu), dominuje faktura polifoniczna (występuje nawet imitacja) pozbawiona zdecydowanej chromatyki; udział techniki koncertującej jest niewielki. Missa dominicalis z 2 ks. Concerti ecclesiastici (1607) stanowi najwcześniejszy przykład zastosowania nowej obsady (na 1 głos i basso continuo) na gruncie ordinarium missae. Do najciekawszych utworów Viadany należą koncertujące psalmy na 4 chóry (1612), charakteryzujące się różnorodnością kolorystyki (udział instrumentów smyczkowych, klawiszowych, szarpanych, a także dętych: puzonów, cynków, obojów) i wariantowością obsady (możliwość wykonania tylko przez 2 chóry).

Literatura: C. Gallico L’arte dei „Cento concerti ecclesiastici” di L. Viadona, „Quaderni della Rassegna Musicale” III, 1965, przedr. w: C. Gallico Sopra li fondamenti della verità. Musica italiana fra XV e XVII secolo, Rzym 2001; F. Mompellio L. Viadana, musicista fra due secoli XVI–XVII, Florencja 1967; H. Haack Die Anfänge des Generalbass-Satzes. Die „Cento concerti ecclesiastici” (1602) von L. Viadana, Tutzing 1974; M.C. Bradshaw L. Viadana as a Composer of falso bordoni, „Studi musicali” XIX, 1990; R. Tibaldi Un contributo del XVII secolo alla tradizione del canto gregoriano. L’officium defunctorum op. XI di L. Viadana, „Rivista internazionale di musica sacra” n. seria, XXIII, 2002.