Vejvanovský [w'ej~], Weiwanowsky, Wegwanowsky, Pavel Josef, Paul Joseph, *ok. 1639 Hlučín (?), pogrzeb. 24 VII 1693 Kromieryż, czeski kompozytor i trębacz pochodzący z Moraw. W latach 1656–60 studiował w kolegium jezuickim w Opawie i za namową H.I.F. Bibera i Ph.J. Rittlera podjął pierwsze próby kompozytorskie. W 1661 wysłany do Wiednia przez administratora dworu ks. Leopolda Wilhelma, biskupa Ołomuńca, w celu kontynuowania edukacji muzycznej, był trębaczem w kościele minorytów. Od 1664 do końca życia działał w Kromieryżu jako trębacz i kapelmistrz na dworze księcia biskupa Karla Liechtenstein-Castelcorno (nie posiadając do tego prawa, Vejvanovský przez całe życie określał się jako tubicen campestris — trębacz połowy). Dla zespołu biskupa, a także dla siebie, zgromadził bogate kolekcje rękopisów muzycznych, część repertuaru przepisując własnoręcznie, co spowodowało przypisanie mu autorstwa wielu z kopiowanych dzieł; w latach 1665–67 kilkakrotnie odwiedził Wiedeń, gdzie skopiował utwory skomponowane przez członków cesarskiej kapeli. Prawdopodobnie kierował także chórem kolegiaty św. Maurycego w Kromieryżu, a po śmierci Rittlera od 1690 zespołem katedry św. Wacława w Ołomuńcu.
Obecnie z całą pewnością przypisuje się Vejvankovskiemu autorstwo 69 utworów; ok. 80 dalszych, spisanych jego ręką, stanowią prawdopodobnie dzieła innych twórców. Wszystkie przechowywane są w postaci datowanych rękopisów (niektóre utwory niekompletne lub jako szkice) w archiwum zamku w Kromieryżu. Vejvanovský tworzył na potrzeby zespołów, w których działał, muzykę instrumentalną (23 sonaty, 2 balletti, 4 serenady, 3 intrady, 1 uwertura) i kościelną wokalno-instrumentalną (12 mszy, 3 nieszpory, 5 litanii, 6 motetów, 10 ofertoriów). W zakresie obsady posługiwał się 4–głosowym chórem, do którego dodawał niekiedy 4 głosy solowe. Towarzyszenie instrumentów, nie licząc basso continuo, obejmowało skrzypce i wiole, uzupełniane niekiedy o instrumenty dęte (po 2–3 z każdego rodzaju): puzony, trąbki, cynki. Taki sam skład stosował w utworach instrumentalnych. Szczególnie charakterystyczne w muzyce Vejvanovskiego jest wprowadzenie na szerszą skalę trąbki, zarówno bardziej popularnej strojonej in C, jak i mniejszej in D (tzw. tromba piccola lub gallica). Kształtując swój język muzyczy korzystał ze zdobyczy twórców działających na dworze cesarskim w Wiedniu, zwłaszcza J.H. Schmelzera i A. Bertalego. W dziełach wokalno-instrumentalnych zdecydowanie dominuje homorytmiczna faktura chóralna (rezygnacja z bardziej kunsztownej polifonii będzie charakterystyczna dla twórczości w XVIII w.) i zastosowanie nielicznych imitacji jedynie w mszach. Vejvanovský pisał sonaty w odmianie da chiesa, nie stosował natomiast popularnych ówcześnie wariacji ostinatowych. W zakresie melodyki posługiwał się raczej krótszymi frazami, kształtowanymi jeszcze pod silnym wpływem modalności.
Literatura: J. Sehnal Společenský profil P. Vejvanovksý podle kroměřížských matrik, „Zprávy Vlastivědného ústavu v Olomouci” nr 120,1964 oraz Był P. Vejvanovský polním trubačem?, w materiałach z konferencji muzykologicznej w Bratysławie 1985, Bratysława 1987; J. Sehnal P. Vejvanovský a biskupská kapela v Kroměříži, Kromieryż 1993; Musik des 17. Jahrhunderts und P. Vejvanovský, materiały z międzynarodowego sympozjum w Kromieryżu 1993, red. J. Sehnal, Brno 1994.
