Tye, Christopher

Tye [taj] Christopher, *ok. 1505, †przed 15 III 1573 Doddington-cum-Marche (?, East Cambridgeshire), angielski kompozytor. Nazwisko Tye’a wskazuje na to, że pochodził prawdopodobnie ze wschodniej Anglii. Jego dane biograficzne sprzed 1536 spotykane w literaturze są wynikiem nieporozumień. W tym roku, po ok. 10-letnich studiach, uzyskał muzyczny bakalaureat, a w 1545 doktorat na uniwersytecie w Cambridge. W 1537 został zatrudniony w tamtejszym King’s College, a najpóźniej w 1543 objął posadę chórmistrza katedry w Ely. Jako protegowany kanclerza uniwersytetu, R. Coxa, pojawiał się na dworze Edwarda VI, któremu dedykował druk z 1553 (i który być może był jego uczniem). Niewykluczone, że ok. 1550–55 był też związany z Chapel Royal jako Gentleman Extraordinary. W 1561, niedługo po przyjęciu święceń kapłańskich, Tye zrezygnował z posady w katedrze i przejął – na zasadzie prebendy – administrowanie najpierw jednego (Doddington-cum-Marche), a potem jeszcze dwóch innych kościelnych majątków.

Tye był jednym z pierwszych kompozytorów angielskich renesansu, którzy tworzyli zarówno religijny repertuar łaciński w rycie Sarum, jak i wczesną wielogłosowość anglikańską. Mimo że należał raczej do zdeklarowanych zwolenników reformacji, ten pierwszy rodzaj twórczości uprawiał zarówno w latach protestanckich rządów Henryka VIII i Edwarda VI, jak w czasie restytucji katolicyzmu za Marii I. Każda msza Tye’a reprezentuje inny typ kompozycji polifonicznej: 5-głosową cechuje zastosowanie kontrastu metrycznego oraz przemienność odcinków tutti i obsady zredukowanej, Missa „Western Wynd” – zdradzająca wpływ analogicznej mszy J. Tavernera – oparta jest na technice wariacji kontrapunktycznej, a Euge bone reprezentuje rodzaj „ad imitationem” (prawdopodobnie parodia zaginionej antyfony). Antyfony i niektóre psalmy (zachowane we fragmentach Domine Deus czy psalm Miserere mei, Deus) są 2-częściowe, z zastosowaniem kontrastu metrycznego i operowaniem zmienną obsadą wokalną; w innych psalmach (Omnes gentes, Cantate Domino) Tye wyraźnie nawiązał do wzorów motetu franko-flamandzkiego, zachowując jednolitość metryczną i odwołując się do nowocześniejszych linearnych technik kontrapunktycznych.

Uważa się, że większość anthemów (jeżeli nie wszystkie) Tye skomponował w okresie panowania Edwarda VI. Niektóre z nich (4-głosowy Blessed are they i Save me, O God) odznaczają się skrajną prostotą (homorytmia, statyczność planu tonalnego), inne natomiast (4-głosowy Deliver us i I have loved, 5-głosowy My trust) są bardziej zaawansowane technicznie (imitacja, środki ilustracyjne), zaś 6-głosowy wielkanocny Christ rising porusza wzniosłym, radosnym klimatem triumfu. The Acts of Apostles to cykl prostych w fakturze 4-głosowych utworów, pisanych do miernych pod względem literackim tekstów własnego autorstwa, będących metrycznymi parafrazami kolejnych rozdziałów Dziejów Apostolskich. Według samego Tye’a zostały stworzone dla celów dydaktycznych i dla muzykowania amatorskiego (z fakultatywnym akompaniamentem lutni).

Tye należał do prekursorów angielskiej tradycji komponowania na zespoły wiol opracowań cantus firmus „In Nomine”; ogromna ich większość posiada tytuły: zarówno takie o czysto lirycznym zabarwieniu lub charakterystyczne, jak i odwołujące się do właściwości muzycznych; nie we wszystkich In Nomine potrafił Tye przełamać nawyki kompozytora muzyki wokalnej, w niektórych jednakże pojawiają się ciekawe eksperymenty w zakresie rytmiki, metryki i kontrapunktu.

Litertura: N.C. Carpenter Ch. Tye and the Musical Dialogue in S. Rowley’s „When you see me, you know me”, „Journal of Research in Music Education” VIII, 1960; R.W. Weidner The Instrumental Music of Ch. Tye, „Journal of the American Musicological Society” XVII, 1964; N. Davison The „Western Wind” Masses, „The Musical Quarterly” LVII, 1971; R.W. Weidner Tye’s „Acts of the Apostles”. A Re-Assessment, „The Musical Quarterly” LVIII, 1972; M.R. Raymond Latin Church Music Under Edward VI, „The Musical Times” CXVI, 1975; N. Davison Tye’s Mass „Euge bone”, „The Musical Times” CXXII, 1980; D. Mateer The „ Gyffard” Partbooks. Composers, Owners, Date and Provenance, „Royal Musical Association Research Chronicle” XXVIII, 1995.