Turowska Józefa, zamężna Leśkiewicz, *5 III 1819 Lipiny (koło Wielunia, powiat sieradzki w dawnej guberni kaliskiej), †15 I 1884 Warszawa, polska śpiewaczka (kontralt). Była córką Wojciecha Turowskiego właściciela ziemskiego; w 1835 przyjechała do Warszawy i za namową brata, Seweryna Turowskiego, podjęła prywatnie naukę śpiewu, w V tegoż roku, po udanych występach w Resursie Kupieckiej, rozpoczęła naukę u K. Kurpińskiego w Szkole Śpiewu przy Teatrze Wielkim. Debiutowała 17 VI 1837 w Warszawie w partii Izabeli we Włoszce w Algierze G. Rossiniego (obok siostry Marii), zyskując uznanie krytyki. W tym samym roku wystąpiła w Robercie diable G. Meyerbeera, a w latach 1838–39 w tytułowej roli we wznowieniu Kopciuszka Rossiniego oraz jako Rozyna w jego Cyruliku sewilskim; w tych dwóch realizacjach po raz pierwszy na scenie warszawskiej partie głównych bohaterek zostały wykonane w wersji oryginalnej, a nie w transpozycji na sopran, w tym czasie Józefa Turowska śpiewała też tenorową partię Elwina (w transkrypcji Kurpińskiego) w Lunatyczce V. Belliniego. W 1841, zachęcona przez dyrygenta opery warszawskiej O. Nicolaia, wyjechała do konserwatorium w Paryżu na naukę do G. Bordogniego. Pozbawiona rządowego stypendium dała po drodze kilka koncertów dla zebrania niezbędnych funduszy. W 1841 śpiewała w Teatrze Miejskim (12 i 17 X) i w Hotelu Drezdeńskim (24 X) w Poznaniu oraz w Königliche Oper w Berlinie (19 i 22 XI) i we Frankfurcie nad Menem. W Niemczech poznała Meyerbeera, który wyposażył ją w list polecający. W Paryżu radą i protekcją służył jej Chopin. Studia u Bordogniego nie do końca satysfakcjonowały Józefę Turowską, lecz nie posłuchała rady Chopina, by porzucić u niego naukę, a kontynuować studia u C.E. Solivy (Sydow, t. 2, s. 53–54). W 1842 otrzymała zaproszenie do Londynu, nie przyjęła go jednak; odmówiła też Meyerbeerowi, który proponował jej w Paryżu przyjęcie roli Fidés w operze Prorok. Wróciła do Warszawy i 12 VIII 1842 wyszła za mąż za Antoniego Leśkiewicza, ówczesnego sekretarza w Komisji Rządowej Skarbu; od tego czasu używała podwójnego lub drugiego nazwiska. Pierwszy występ po powrocie do Warszawy dała 23 I 1843 w Pałacu Paca, kolejny 3 III 1844 w Salach Redutowych Teatru Wielkiego wraz z K. Lipińskim. Stała się primadonną tej sceny, śpiewając m.in. w operach Wolny strzelec C.M. von Webera (16 XI 1843), Il Giuramento S. Mercadantego, Lucrezia Borgia, Linda di Chamounix i Maria di Rohan G. Donizettiego oraz Marta F. von Flotowa (premiera 20 I 1850); jej pożegnalny koncert odbył się w Salach Redutowych 2 V 1858. Występowała w oratoriach Elsnera i Mendelssohna oraz na licznych koncertach, m.in. dla wspomożenia organizującego się Instytutu Muzycznego, któremu przekazała w darze podręczniki, nuty i książki. Józefę Turowską cenił S. Moniuszko, który już w 1847 planował obsadzić ją w roli Halki. Zmarła na raka, pochowano ją na cmentarzu Powązkowskim.
Józefa Turowska była znakomitą śpiewaczką i cenioną nauczycielką śpiewu. Miała rzadko spotykany, silny i piękny w barwie głos, obejmujący zakres 3 oktaw; śpiewała „z gustem i uczuciem”, zadziwiała fenomenalną techniką, wzorową dykcją oraz „giętkością” i „czarującym brzmieniem” głosu.
Literatura „Kurier Warszawski” 1837 nr 158 i 1843 nr 305; Opera, „Pamiętnik Sceny Warszawskiej”, Warszawa 1838–39; „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego” 1841 nr 284 (przedruk fragmentu recenzji z koncertu z 22 XI w „Vossische Zeitung”); Koncert pani L. Dnia 2 maja r. b., „Ruch Muzyczny” 1858 nr 18; J. Kleczyński Józefa z Turowskich Leśkiewiczowa, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1884 nr 17 (nekrolog); Korespondencja F. Chopina, wyd. B.E. Sydow, t. 2, Warszawa 1955.
