Tůma, František Ignác Antonín

Tůma [tˊu:ma], Thuma, František Ignác Antonín, Franz Ignaz Anton, *2 X 1704 Kostelec n. Orlicą, †30 I 1774 Wiedeń, czeski kompozytor. Muzyki uczył go ojciec, Wacław, organista w parafialnym kościele. Dalsze nauki pobierał w Pradze, gdzie przebywał do początku lat 20., prawdopodobnie w 1722, a najpóźniej w 1729, osiadł w Wiedniu, gdzie był uczniem J.J. Fuxa. Od początku lat 30. pełnił funkcję nadwornego kompozytora i kapelmistrza hr. Franciszka Ferdynanda Kinsky’ego; w 1734 bezskutecznie ubiegał się o stanowisko kapelmistrza katedry św. Wita. Po śmierci protektora, w 1741, został kapelmistrzem na dworze cesarzowej Elżbiety, a po jej śmierci (1750), choć kapelę rozwiązano, otrzymywał stałą pensję. Do 1768 mieszkał w Wiedniu, działał tu jako kompozytor, nauczyciel kompozycji i instrumentalista (teorban, viola da gamba), następnie rozstawszy się z żoną, wstąpił do klasztoru franciszkanów w Geras (przyjął imię zakonne Seraf). Pod koniec życia pozostawał pod opieką bonifratrów w Wiedniu (Leopoldstadt). Muzykami byli także synowie Tůmy, Bernhard i Jakub (w 1750 skrzypek w zespole cesarzowej, a w latach 1767–84 w orkiestrze dworskiej w Wiedniu).

Twórczość Tůmy, bliższa stylistycznie odchodzącej epoce baroku, wykazuje silny wpływ J.J. Fuxa. Polifoniczne prowadzenie głosów widoczne jest zwłaszcza w muzyce religijnej (14 mszy a cappella). Kompozycje te (niektóre znane W.A. Mozartowi i J. Haydnowi), w których dominuje obsada chóralna, uznawano za przykład solidnego opanowania reguł kontrapunktu, kompozytor wykazywał przy tym szczególną troskę o zachowanie wyrazistości sensu tekstu. Fakt, że cała spuścizna Tůmy pozostawała w rękopisach świadczy o braku zainteresowania jego muzyką ze strony współczesnych; renesans jego twórczości przypadł dopiero na wiek XX, choć nadal część utworów pozostaje nieznana. Tůma uważany jest, obok G. Segera i J. Zacha, za przedstawiciela szkoły kompozytorskiej B. Černohorskiego.

Literatura: O. Schmid Musik und Weltanschauung. Die böhmische Altmeisterschule Czernohorskys und ihr Einfluss auf den Wiener Classicismus, mit besonderer Berücksichtigung František Tůmas, Lipsk 1901; H. Vogg František Tůmas als Instrumentalkomponist, nebst Beiträgen zur Wiener Musikgeschichte des 18. Jahrhunderts die Hofkapelle der Kaiserin-Witwe Elisabeth Christine, dysertacja uniwersytetu w Wiedniu, 1951 (zawiera katalog tematyczny); A. Peschek Die Messen von František Tůmas, 2 t., dysertacja uniwersytetu w Wiedniu, 1956 (zawiera katalog tematyczny); M. Czernin Zur Überlieferung der Messen von František Tůmas (1704–1774) im Musikarchiv des Schottenstiftes Wien, «Pannonische Forschungsstelle Oberschützen» VI, 1995.