Tudor, David

Tudor David Eugene, *20 I 1926 Filadelfia, †13 VIII 1996 Tomkins Cove (Nowy Jork), amerykański pianista i kompozytor, przedstawiciel tzw. szkoły nowojorskiej. Studiował grę na organach u H.W. Hawke’a, na fortepianie u J. Martina i Irmy Wolpe oraz kompozycję pod kierunkiem S. Wolpego. Już od 1938 grał na organach w kościele St. Mark w Filadelfii, a w latach 40. w Trinity Church w Swarthmore (Pensylwania) oraz w Swarthmore College. Amerykańskie prawykonanie II Sonaty fortepianowej P. Bouleza w Nowym Jorku (17 XII 1950) zapoczątkowało karierę Tudora jako wybitnego wykonawcy muzyki awangardowej. Swą renomę na tym polu ugruntował w latach 50. i 60., interpretując liczne, często dedykowane mu utwory uznanych przedstawicieli amerykańskiej i europejskiej II awangardy: E. Browna, S. Bussottiego, J. Cage’a (m.in. słynną kompozycję 4’33” w 1952), C. Cardew, M. Feldmana, M. Kagela, H. Pousseura, K. Stockhausena, Ch. Wolffa i S. Wolpego. Jego sztuka pianistyczna łączyła perfekcyjną technikę z odkrywczością w zakresie nowych środków artykulacji, wychodzącą naprzeciw radykalnym zamierzeniom twórców; przykładem może być słynna pionierska kompozycja graficzna 5 Piano Pieces for David Tudor Bussottiego. W 1954 i 1958 odbył wraz z Cage’em podróże koncertowe po Europie Zachodniej Swą aktywność pianistyczną łączył z wykładami na kilku uczelniach amerykańskich, m.in. w latach 1951­–53 w Black Mountain College, w 1965–66 w State University of New York w Buffalo, w 1967 w University of California w Davis, w 1967–68 w Mills College w Oakland, a także na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie (w 1956, 1958, 1959, 1961). W latach 60. zapoczątkował działalność kompozytorską. W 1970 zaprezentował projekt w ramach Experiments in Art and Technology na Wystawie Światowej w Osace w pawilonie firmy Pepsi. W 1973 założył zespół Composers Inside Electronics. Od 1953 łączyła go wieloletnia współpraca z Merce Cunningham Dance Company, którego kierownictwo przejął w 1992, po śmierci Cage’a. Drogę twórczą oraz indywidualną estetykę Tudora wytyczyła jego działalność w Black Mountain College — uczelni, w której zrodziło się w latach 50. wiele nurtów amerykańskiej powojennej awangardy. Tam właśnie zapoczątkował współpracę z M. Cunninghamem oraz z J. Cage’em, którą kontynuował później przez całe życie. Wpływ Cage’a przejawił się w zainteresowaniu Tudora muzyką eksperymentalną i poszukiwaniami brzmieniowymi, które skonkretyzowały się w jego utworach elektroakustycznych i multimedialnych. Cunningham z kolei zainspirował Tudora do tworzenia muzyki choreograficznej. Wysoce oryginalną grupę stanowią kompozycje zbiorowe (wśród nich instalacje), w których znalazł pełne odbicie interdyscyplinarny duch sztuki awangardowej jeszcze z czasów Black Mountain College. Oprócz wykorzystania improwizacji, jak też efektów brzmieniowych i wizualnych opartych na najnowszych technologiach, w utworach tych realizował Tudor nowe pomysły interakcji między wykonawcą i słuchaczami, którzy mogli odgrywać czynną rolę w kreowaniu zaprojektowanej przezeń przestrzeni elektroakustycznej.

Literatura: H. Schoenberg The Far-Out Pianist, „Harpers Magazine” 1960 nr 6; J. Cage Silence, Middletown (Connecticut) 1961; J. Cage A Year from Monday, Middletown (Connecticut) 1967; L. Cross Audio/Video/Laser, „Source” IV, 1970 nr 2; J. Holzaepfel Der Tudor Faktor, w: J. Cage Anarchic Harmony, red. S. Schädler i W. Zimmermann, Moguncja 1992; J. Holzaepfel Reminiscences of a Twentieth-Century Pianist. An Interview with David Tudor, „The Musical Quarterly” LXXVIII, 1994; E Hilberg Im Auge des Hurrikans. David Tudor, „Neue Zeitschrift für Musik” 1994 nr 5; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; F. Hilberg David Tudors Konzept des „Elektrifizierten Klaviers” und seine Interpretation von J. Cages „Variations II”. Ein Beitrag zum Komponieren mit Geräuschen, Saarbrücken 1996; J.D.S. Adams Spirit Beyond a Life i Giant Oscillations — The Birth of „ Toneburst” oraz D’A. Gray The Art of the Impossible, „Musicworks” nr 69, 1997; „MusikTexte” 69–70,1997 (wyd. poświęcone Tudorowi); L. Cross „Reunion”, J. Cage, M. Duchamp, Electronic Music, and Chess, „Leonardo Music Journal” nr 9, 1999; J. Holzaepfel David Tudor and the „Solo for Piano”, w: Writings through J. Cage’s Music, Poetry, and Art, red. D.W. Bernstein i Ch. Hatch, Chicago 2001; J. Holzaepfel Painting by Numbers. The Intersections of M. Feldman and D. Tudor, w: The New York Schools of Music and Visual Arts, red. S. Johnson, Nowy Jork 2002; J. Holzaepfel Cage and Tudor, w: The Cambridge Companion to J. Cage, red. D. Nicholls, Nowy Jork 2002; A.C. Beal New Music, New Allies. American Experimental Music in West Germany from the Zero Hour to Reunification, Berkeley (Kalifornia) 2006.