Tudor David Eugene, *20 I 1926 Filadelfia, †13 VIII 1996 Tomkins Cove (Nowy Jork), amerykański pianista i kompozytor, przedstawiciel tzw. szkoły nowojorskiej. Studiował grę na organach u H.W. Hawke’a, na fortepianie u J. Martina i Irmy Wolpe oraz kompozycję pod kierunkiem S. Wolpego. Już od 1938 grał na organach w kościele St. Mark w Filadelfii, a w latach 40. w Trinity Church w Swarthmore (Pensylwania) oraz w Swarthmore College. Amerykańskie prawykonanie II Sonaty fortepianowej P. Bouleza w Nowym Jorku (17 XII 1950) zapoczątkowało karierę Tudora jako wybitnego wykonawcy muzyki awangardowej. Swą renomę na tym polu ugruntował w latach 50. i 60., interpretując liczne, często dedykowane mu utwory uznanych przedstawicieli amerykańskiej i europejskiej II awangardy: E. Browna, S. Bussottiego, J. Cage’a (m.in. słynną kompozycję 4’33” w 1952), C. Cardew, M. Feldmana, M. Kagela, H. Pousseura, K. Stockhausena, Ch. Wolffa i S. Wolpego. Jego sztuka pianistyczna łączyła perfekcyjną technikę z odkrywczością w zakresie nowych środków artykulacji, wychodzącą naprzeciw radykalnym zamierzeniom twórców; przykładem może być słynna pionierska kompozycja graficzna 5 Piano Pieces for David Tudor Bussottiego. W 1954 i 1958 odbył wraz z Cage’em podróże koncertowe po Europie Zachodniej Swą aktywność pianistyczną łączył z wykładami na kilku uczelniach amerykańskich, m.in. w latach 1951–53 w Black Mountain College, w 1965–66 w State University of New York w Buffalo, w 1967 w University of California w Davis, w 1967–68 w Mills College w Oakland, a także na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie (w 1956, 1958, 1959, 1961). W latach 60. zapoczątkował działalność kompozytorską. W 1970 zaprezentował projekt w ramach Experiments in Art and Technology na Wystawie Światowej w Osace w pawilonie firmy Pepsi. W 1973 założył zespół Composers Inside Electronics. Od 1953 łączyła go wieloletnia współpraca z Merce Cunningham Dance Company, którego kierownictwo przejął w 1992, po śmierci Cage’a. Drogę twórczą oraz indywidualną estetykę Tudora wytyczyła jego działalność w Black Mountain College — uczelni, w której zrodziło się w latach 50. wiele nurtów amerykańskiej powojennej awangardy. Tam właśnie zapoczątkował współpracę z M. Cunninghamem oraz z J. Cage’em, którą kontynuował później przez całe życie. Wpływ Cage’a przejawił się w zainteresowaniu Tudora muzyką eksperymentalną i poszukiwaniami brzmieniowymi, które skonkretyzowały się w jego utworach elektroakustycznych i multimedialnych. Cunningham z kolei zainspirował Tudora do tworzenia muzyki choreograficznej. Wysoce oryginalną grupę stanowią kompozycje zbiorowe (wśród nich instalacje), w których znalazł pełne odbicie interdyscyplinarny duch sztuki awangardowej jeszcze z czasów Black Mountain College. Oprócz wykorzystania improwizacji, jak też efektów brzmieniowych i wizualnych opartych na najnowszych technologiach, w utworach tych realizował Tudor nowe pomysły interakcji między wykonawcą i słuchaczami, którzy mogli odgrywać czynną rolę w kreowaniu zaprojektowanej przezeń przestrzeni elektroakustycznej.
Literatura: H. Schoenberg The Far-Out Pianist, „Harpers Magazine” 1960 nr 6; J. Cage Silence, Middletown (Connecticut) 1961; J. Cage A Year from Monday, Middletown (Connecticut) 1967; L. Cross Audio/Video/Laser, „Source” IV, 1970 nr 2; J. Holzaepfel Der Tudor Faktor, w: J. Cage Anarchic Harmony, red. S. Schädler i W. Zimmermann, Moguncja 1992; J. Holzaepfel Reminiscences of a Twentieth-Century Pianist. An Interview with David Tudor, „The Musical Quarterly” LXXVIII, 1994; E Hilberg Im Auge des Hurrikans. David Tudor, „Neue Zeitschrift für Musik” 1994 nr 5; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; F. Hilberg David Tudors Konzept des „Elektrifizierten Klaviers” und seine Interpretation von J. Cages „Variations II”. Ein Beitrag zum Komponieren mit Geräuschen, Saarbrücken 1996; J.D.S. Adams Spirit Beyond a Life i Giant Oscillations — The Birth of „ Toneburst” oraz D’A. Gray The Art of the Impossible, „Musicworks” nr 69, 1997; „MusikTexte” 69–70,1997 (wyd. poświęcone Tudorowi); L. Cross „Reunion”, J. Cage, M. Duchamp, Electronic Music, and Chess, „Leonardo Music Journal” nr 9, 1999; J. Holzaepfel David Tudor and the „Solo for Piano”, w: Writings through J. Cage’s Music, Poetry, and Art, red. D.W. Bernstein i Ch. Hatch, Chicago 2001; J. Holzaepfel Painting by Numbers. The Intersections of M. Feldman and D. Tudor, w: The New York Schools of Music and Visual Arts, red. S. Johnson, Nowy Jork 2002; J. Holzaepfel Cage and Tudor, w: The Cambridge Companion to J. Cage, red. D. Nicholls, Nowy Jork 2002; A.C. Beal New Music, New Allies. American Experimental Music in West Germany from the Zero Hour to Reunification, Berkeley (Kalifornia) 2006.
Kompozycje
utwory multimedialne:
Fluorescent Sound 1964
Bandoneon! na bandoneon, elektronikę, światła i taśmę wideo (projekcja wideo L. Cross), 1966
4 Pepsi Pieces: Pepsibird, Anima Pepsi, Pepscillator, Microphone 1970, zrewidowane 1973
Monobird (włączone do Bird Cage J. Cage’a), 1972
Rainforest II (włączone do Mureau J. Cage’a), 1972
Untitled (włączone do 62 Mesostics re Merce Cunningham J. Cage’a), 1972, nowa wersja z improwizacją wokalną Takehisa Kosugi 1982
Laser Bird 1973
Laser Rock 1973
Rainforest IV, instalacja 1973
Pulsers 1976
Hedgehog 1985
Web 1985
Electronics with Talking Shrimp 1986
Lines and Clusters 1986
Web for J. C. 1987
Web for J. C. II 1992
Neural Synthesis 1-9 (oparta na muzycznym balecie Neural Network Plus) 1992-94
muzyka do widowisk baletowych:
Rainforest 1968, choreografia M. Cunningham, wykonanie polskie Warszawska Jesień 1972 (z taśmy)
Melodics for Amplified Bandoneon 1972, choreografia M. Cunningham
Toneburst, do Sounddance, 1974, choreografia M. Cunningham
Forest Speech, do Event, 1976, choreografia M. Cunningham
Weatherings, do Exchange, 1978, choreografia M. Cunningham
Phonemes, do Channels/Inserts, 1981, choreografia M. Cunningham
Likeness to Voices/Dialects 1982, choreografia M. Cunningham
Sextet for Seven 1982, choreografia M. Cunningham
Dialects 1984, choreografia M. Cunningham
Fragments 1984, choreografia M. Cunningham
Webwork 1987, choreografia M. Cunningham
Virtual Focus 1990, choreografia M. Cunningham
Neural Network Plus 1992, choreografia M. Cunningham
Untitled (oparta na Toneburst) 1994, choreografia M. Cunningham
kompozycje zbiorowe:
Rainforest III 1973
Video Pulsers (muzyka do filmu telewizyjnego Brazos River) 1977
Forest Speech II 1978
Rotation 1978
Video III 1968 z L. Crossem
Video/Laser I 1969 z L. Crossem
Free Spectral Range I-II 1973 z L. Crossem
Free Spectral Range III 1976 z L. Crossem
Free Spectral Range IV 1977 z L. Crossem
Audio Laser 1979 z L. Crossem
Laser Concert 1979 z L. Crossem
Tailing a Dream 1985 z J. Monnier
Sea Tails 1986 z J. Monnier
9 Lines Reflected 1986 z J. Monnier
Les Dos du Rêve 1987 z J. Monnier
Volatis with Sonic Reflections 1988 z J. Monnier
Assemblage 1968 z J. Cage’em i G. Mummą
First Week of June 1970 z J. Cage’em i G. Mummą
Reunion z D. Behrmanem, J. Cage’em, L. Crossem, G. Mummą i M. Duchampem, 1968
Video/Laser II z C. Jeffriesem, 1970
52/3 z J. Cage’em i J. Johnsem, 1972
Photocell Action z A. Martinem, 1974
instalacja Island Eye Island Ear z F. Nakaya, 1974–78
Sea Tails, instalacja wideo z M. Davies i J. Monnier, 1983
Five Stone Wind z J. Cage’em i T. Kosugi, 1988
Soundings „Ocean Diary” z A. Culverem i M. Cunninghamem, wg szkicu J. Cage’a, 1994
Praca:
From Piano to Electronics, „Music and Musicians” XX, 1971/72 nr 12