Trombini Cesare, Cezar, Cezary, *18 II 1839 Padwa, †15 VIII 1898 Wenecja, włoski dyrygent, skrzypek i pedagog. W 1846 rozpoczął naukę gry na skrzypcach u Lodovica Baseggia w Udino, a już w 1848 koncertował w Wenecji, Mediolanie, Cremonie, Parmie i Weronie. W latach 1848–50 kontynuował studia u J. Maysedera (skrzypce) i S. Sechtera (kompozycja) w Wiedniu. Zyskał opinię dobrego skrzypka, fascynowała go jednak dyrygentura. Mając 18 lat został koncertmistrzem w jednym z włoskich teatrów oraz dyrygentem przedstawień operowych w głównych miastach Toskanii i Lombardii (m.in. przez 3 lata w teatrze w Vicenzy). W 1870 był koncertmistrzem Teatro la Fenice w Wenecji (prawdopodobnie od 1866), równocześnie koncertował jako skrzypek w Niemczech i Austrii; ostatecznie zajął się dyrygowaniem. W Toskanii zwrócił na niego uwagę F. Ciaffei, z którym Cesare Trombini przybył pod koniec 1872 lub na początku 1873 do Warszawy i został zaangażowany na rok jako dyrygent Teatru Wielkiego; pierwszą przygotowaną przez niego premierą była wystawiona 16 XII 1873 Mignon A. Thomasa. Jego sprawność, muzykalność, energia i pracowitość (dyrygował najczęściej z pamięci) od razu zyskały uznanie, toteż już 19 II 1875 otrzymał stanowisko dyrektora opery (po A. Münchheimerze). Jako dyrygent łączył tradycje niemieckie (solidne rzemiosło), na których się wychował, z włoskimi (troska o piękno śpiewu, żywsze tempa i wielki rozmach przedstawień). Wystawił w Warszawie m.in. liczne opery Verdiego, wznawiał opery Moniuszki, 14 XII 1876 wprowadził na scenę Stradyotę Münchheimera a 19 VII 1879 Lohengrina Wagnera. Organizował w Warszawie koncerty religijne i instrumentalno-wokalne; prowadził m.in. Requiem Verdiego (polskie prawykonanie 1892) i oratorium Legenda św. Elżbiety Liszta. Brał udział w wielu koncertach kameralnych jako skrzypek i znaczną część czasu poświęcał Instytutowi Muzycznemu, w którym od 1874 prowadził klasę śpiewu, nieco później także klasę orkiestry. Na skutek zatargu z prezesem Warszawskich Teatrów Rządowych opuścił w końcu 1881 zajmowane stanowiska (w teatrze zastąpił go Ottavio Nouvelli) i wyjechał do Petersburga, gdzie związał się na kilka lat z Operą Cesarską i uczył śpiewu. W 1891 powrócił do Teatru Wielkiego oraz Instytutu Muzycznego w Warszawie i wziął udział w rozpoczętej właśnie renowacji i modernizacji teatru. Poszerzył widownię i kanał orkiestrowy, poprawił akustykę, przede wszystkim zaś przesunął, wzorem włoskim, pulpit dyrygenta bliżej widowni, dzięki czemu miał przed sobą całą orkiestrę; głównie jednak szkolił instrumentalistów i pomagał śpiewakom, z zapałem cyzelując każdy szczegół ich partii solowej. Nadał dynamizm przedstawieniom i znacznie poszerzył repertuar teatru. Urządzał też regularne koncerty symfoniczne; sensacją artystyczną stał się koncert kompozytorski P. Czajkowskiego (14 I 1892) z S. Barcewiczem jako solistą w Koncercie skrzypcowym D-dur. W Instytucie Muzycznym Cesare Trombini spotkał się z niechęcią niektórych polskich pedagogów śpiewu, którzy zarzucali mu błędne nauczanie emisji głosu. Bronił się w prasie rzeczowo i kulturalnie, dowodząc wyższości metody tzw. otwartej krtani nad śpiewem „zamkniętym”, przyćmionym. W 1894 wycofał się z pracy w instytucie. W 1895 obchodził w Teatrze Wielkim jubileusz 50-lecia pracy artystycznej. Wkrótce nasiliła się choroba serca i płuc; ciężko chory zdołał jeszcze wystawić Goplanę W. Żeleńskiego; nie pomógł mu wyjazd w celach zdrowotnych do Wenecji.
Cesare Trombini był żonaty z Emilią Dąbrowską, córką nauczyciela gimnazjalnego z Kalisza, śpiewaczką; miał czworo dzieci. Pasjonował się kolekcjonowaniem muzykaliów. Uczuciowo był silnie związany z Polską, szczególnie z warszawskim teatrem; podobnie jak J. Quattrini cieszył się powszechnym szacunkiem i poważaniem.
Literatura: J. Kleczyński Wzorowi kapelmistrze. Cesare Ttrombini, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1890 nr 327; Cesare Trombini. Parę słów obrony, „Kurier Warszawski” 1891 nr 94; Cesare Trombini. O metodzie śpiewu, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1891 nr 402; Al. R. [A. Rajchman] Śp. Cesare Trombini, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1898 nr 34; J. Szczublewski Teatr Wielki w Warszawie 1833–1993, Warszawa 1993.
