Tillyard [t’ylj’a:rd] Henry Julius Wetenhall, *18 XI 1881 Cambridge, †2 I 1968 Saffron Walden (k. Cambridge), angielski filolog i bizantynolog. Studiował w latach 1900–04 filologię klasyczną na uniwersytecie w Cambridge, w latach 1904–07 w brytyjskim instytucie archeologicznym w Atenach współczesną grecką muzykę religijną (tzw. system Chryzantina) u J.T. Sakellaridesa, następnie dzieje muzyki bizantyjskiej pod kierunkiem Dom H. Gaissera. W 1907 badał śpiew religijny i dawne rękopisy w klasztorach na Górze Athos, a następnie przez wiele lat prowadził działalność dydaktyczną na różnych wyższych uczelniach i uniwersytetach: w Edynburgu (1908–17), Johannesburgu (1919–21), Birmingham (1921–26), Cardiff (1926–44) i Grahamstown (Południowa Afryka, 1946–49). Po 1909 podejmował liczne podróże naukowe do wielu bibliotek i ważnych ośrodków (zwłaszcza klasztornych) kultywowania muzyki bizantyjskiej (Ateny, Athos, Synaj, Patmos, Moskwa, Leningrad, Grottaferrata, Konstantynopol). W 1931 osiedlił się na pewien czas w Kopenhadze, gdzie wraz z C. Høegiem i E. Welleszem założył serię «Monumenta Musicae Byzantinae». Tillyard był członkiem Kongelige Danske Videnskabernas Selskab i członkiem-korespondentem American Musicological Society.
Tillyard był jednym z najwybitniejszych bizantynologów muzycznych. Jego prace, będące wynikiem badań licznych problemów związanych z bizantyjskimi śpiewami religijnym, ich repertuarem, cechami konstrukcyjnymi i podstawowymi elementami formy (melodyką, rytmiką, tonalnością), a także ich historią oraz twórczością średniowieczną kompozytorów i teoretyków, są do dziś wysoko cenione. Szczególne znaczenie miały badania Tillyarda w zakresie paleografii muzycznej, które umożliwiły mu odczytanie notacji paleobizantyjskiej (zwany przezeń również notacją Coislin lub Chartres – od nazwy miejsc zachowania źródeł) i środkowobizantyjskiej. Jego zasługą było odkrycie znaczenia tzw. martyries (znaków muzycznych, które określają modus melodii i determinują jej dźwięk inicjalny), sporządzenie systematycznego wykazu najstarszych znaków neumatycznych notacji paleobizantyjskiej na podstawie mało znanych i trudno dostępnych źródeł rękopiśmiennych oraz ujawnienie dróg rozwoju i ciągłości systemu bizantyjskiej notacji neumatycznej od czasów najdawniejszych do współczesności. Tillyard przetranskrybował dużą część repertuaru cerkiewnego chorału bizantyjskiego, zwłaszcza hymnicznego, oraz wiele dzieł średniowiecznych kompozytorów greckich. Liczne transkrypcje wykorzystał w publikacjach źródłowych wydawanych w serii «Monumenta Musicae Byzantinae».
Literatura: O. Strunk H.J.W. Tillyard and the Recovery of a Lost Fragment, Studies in Eastern Chant t. 1, red. M. Velimirović, Londyn 1966; M. Velimirović H.J.W. Tillyard, Patriarch of Byzantine Studies, „The Musical Quarterly” LIV, 1968; E. Wellesz H.J.W. Tillyard in memoriam, Studies in Eastern Chant, t. 2, red. M. Velimirović, Londyn 1971.
Byzantine Music and Hymnography, Londyn 1923
Instrumental Music in the Roman Age, „Journal of Hellenic Studies” XXVII, 1907
Greek Church Music, „Musical Antiquary” II, 1910/11
A Musical Study of the Hymns of Casia, „Byzantinische Zeitschrift” XX, 1911
Zur Entzifferung der byzantinischen Neumen, „Zeitschrift der Internationalen Musikgesellschaft” XV, 1913
Rhythm in Byzantine Music oraz The Modes in Byzantine Music, „Annual of the British School at Athens” XXI, 1914/16 oraz XXII, 1916/18
The Problem of Byzantine Neumes, „Journal of Hellenic Studies” XLI, 1921
Byzantine Musical Notation. A Reply, „Byzantinische Zeitschrift” XXIV, 1923/24
Signatures and Cadences of the Byzantine Modes, „Annual of the British School at Athens” XXVI, 1923/25
The Stenographic Theory of Byzantine Music, „Laudate” II, 1924 i III, 1925
The Morning Hymns of the Emperor Leo, „Annual of the British School of Athens” XXX–XXXI, 1928/30–1930/31
Early Byzantine Neumes, „Laudate” VIII, 1930 i XIV, 1936
Byzantine Neumes. The Coislin Notation, „Byzantinische Zeitschrift” XXXVII, 1937
Medieval Byzantine Music, „The Musical Quarterly” XXIII, 1937
The Antiphons of the Byzantine Octoechos ,,Annual of the British School at Athens” XXXVI, 1939
Monumenta Musicae Byzantinae. A Reply, „Music Review” III, 1942
The Stages of Early Byzantine Musical Notation, „Byzantinische Zeitschrift” XLV, 1952
Byzantine Music about AD 1100, „The Musical Quarterly” XXXIX, 1953
Gegenwärtiger Stand der byzantinischen Musikforschung, „Die Musikforschung” VII, 1954
The Rediscovery of Byzantine Music, w ks. pam. E. Wellesza, red. J. Westrup, Oksford 1966
wydania:
Sticherarium (Codex Vindobonensis theol. graec. 181), z C. Høegiem i E. Welleszem, «Monumenta Musicae Byzantinae» I, 1935
Handbook of the Middle Byzantine Notation, «Monumenta Musicae Byzantinae» «Subsidia» I, 1935
The Hymns of the Sticherarium for November, «Monumenta Musicae Byzantinae» «Transcripta» II, 1938
The Hymns of the Octoechus, 2 cz., «Monumenta Musicae Byzantinae» «Transcripta» III i V, 1940 i 1949
Twenty Canons from the Trinity Hirmologium, «Monumenta Musicae Byzantinae» «Transcripta» (seria amerykańska) IV, Boston 1952
The Hymns of the Hirmologium, cz. III/2: The Third Plagal Mode, z A. Ayoutantim, «Monumenta Musicae Byzantinae» «Transcripta» VIII, 1956
The Hymns of the Pentecostarium, «Monumenta Musicae Byzantinae» «Transcripta» VII, I960
