Tillyard, Henry Julius Wetenhall

Tillyard [t’ylj’a:^rd] Henry Julius Wetenhall, *18 XI 1881 Cambridge, †2 I 1968 Saffron Walden (k. Cambridge), angielski filolog i bizantynolog. Studiował w latach 1900–04 filologię klasyczną na uniwersytecie w Cambridge, w latach 1904–07 w brytyjskim instytucie archeologicznym w Atenach współczesną grecką muzykę religijną (tzw. system Chryzantina) u J.T. Sakellaridesa, następnie dzieje muzyki bizantyjskiej pod kierunkiem Dom H. Gaissera. W 1907 badał śpiew religijny i dawne rękopisy w klasztorach na Górze Athos, a następnie przez wiele lat prowadził działalność dydaktyczną na różnych wyższych uczelniach i uniwersytetach: w Edynburgu (1908–17), Johannesburgu (1919–21), Birmingham (1921–26), Cardiff (1926–44) i Grahamstown (Południowa Afryka, 1946–49). Po 1909 podejmował liczne podróże naukowe do wielu bibliotek i ważnych ośrodków (zwłaszcza klasztornych) kultywowania muzyki bizantyjskiej (Ateny, Athos, Synaj, Patmos, Moskwa, Leningrad, Grottaferrata, Konstantynopol). W 1931 osiedlił się na pewien czas w Kopenhadze, gdzie wraz z C. Høegiem i E. Welleszem założył serię «Monumenta Musicae Byzantinae». Tillyard był członkiem Kongelige Danske Videnskabernas Selskab i członkiem-korespondentem American Musicological Society.

Tillyard był jednym z najwybitniejszych bizantynologów muzycznych. Jego prace, będące wynikiem badań licznych problemów związanych z bizantyjskimi śpiewami religijnym, ich repertuarem, cechami konstrukcyjnymi i podstawowymi elementami formy (melodyką, rytmiką, tonalnością), a także ich historią oraz twórczością średniowieczną kompozytorów i teoretyków, są do dziś wysoko cenione. Szczególne znaczenie miały badania Tillyarda w zakresie paleografii muzycznej, które umożliwiły mu odczytanie notacji paleobizantyjskiej (zwany przezeń również notacją Coislin lub Chartres – od nazwy miejsc zachowania źródeł) i środkowobizantyjskiej. Jego zasługą było odkrycie znaczenia tzw. martyries (znaków muzycznych, które określają modus melodii i determinują jej dźwięk inicjalny), sporządzenie systematycznego wykazu najstarszych znaków neumatycznych notacji paleobizantyjskiej na podstawie mało znanych i trudno dostępnych źródeł rękopiśmiennych oraz ujawnienie dróg rozwoju i ciągłości systemu bizantyjskiej notacji neumatycznej od czasów najdawniejszych do współczesności. Tillyard przetranskrybował dużą część repertuaru cerkiewnego chorału bizantyjskiego, zwłaszcza hymnicznego, oraz wiele dzieł średniowiecznych kompozytorów greckich. Liczne transkrypcje wykorzystał w publikacjach źródłowych wydawanych w serii «Monumenta Musicae Byzantinae».

Literatura: O. Strunk H.J.W. Tillyard and the Recovery of a Lost Fragment, Studies in Eastern Chant t. 1, red. M. Velimirović, Londyn 1966; M. Velimirović H.J.W. Tillyard, Patriarch of Byzantine Studies, „The Musical Quarterly” LIV, 1968; E. Wellesz H.J.W. Tillyard in memoriam, Studies in Eastern Chant, t. 2, red. M. Velimirović, Londyn 1971.