Logotypy UE

Tiensuu, Jukka

Biogram i literatura

Tiensuu [tj’ensu:] Jukka Santeri, *30 VIII 1948 Helsinki, fiński kompozytor i klawesynista. Do 1972 studiował kompozycję pod kierunkiem P. Heininena i grę na fortepianie w Akademii im. Sibeliusa w Helsinkach. Kontynuował naukę kompozycji we Fryburgu Bryzgowijskim u B. Ferneyhougha i K. Hubera, studiował też grę na klawesynie u S. Hellera. Po powrocie w 1977 do Finlandii działał aktywnie jako wykonawca i pedagog. W 1981 oraz 1983 był dyrektorem Biennale Sztuk w Helsinkach. W 1981 zainicjował festiwal muzyki współczesnej w Viitasaari, którego dyrektorem artystycznym był do 1987. Pracował w znanych studiach muzyki elektroakustycznej: IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique / Musique) w Paryżu, w University of California w San Diego i w Massachusetts Institue of Technology. W 1988 jego utwór Tokko uzyskał I lokatę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO. W latach 1995–98 w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” odbyły się wykonania 5 i prawykonania 2 utworów Tiensuu, sam kompozytor brał udział w festiwalu jako wykonawca.

W pierwszych utworach Tiensuu kładł nacisk głównie na środki harmoniczne i kolorystyczne, bazujące na analizie spektralnej. Duży rozrzut stylistyczny tych kompozycji uległ później zawężeniu, nastąpiła krystalizacja konkretnej postawy estetycznej kompozytora. Przejawem przewartościowania był utwór Puro, w którym Tiensuu odszedł od koncepcji traktowania zespołu symfonicznego, jaką nakreślił w MXPZKL (opartej na idei zderzania faktur i wielkich napięć) i zastąpił ją przepływem kompleksów brzmieniowych. W muzyce Tiensuu często pojawia się mikrotonowość (Largo, M, Fantango), elementy aleatoryzmu (M, Rubato) i inne rozwiązania typowe dla muzyki II połowy XX w., skojarzone z odniesieniami do stylu barokowego (m.in. Prélude mesuré, Prélude non-mesuré). Istotnym działem twórczości Tiensuu jest muzyka elektroakustyczna, której wpływy i rozwiązania (m.in. analiza spektralna) obecne są w utworach instrumentalnych. Pomimo dużego zróżnicowania, wspólną cechą narracji jego dzieł jest brak rozwoju dramaturgii, statyczność przebiegu epizodów i skupienie na warstwie harmoniczno-kolorystycznej. Będąc jedną z czołowych postaci fińskiej muzyki współczesnej, Tiensuu odegrał niemałą rolę jako pedagog, w istotny sposób oddziaływając na innych twórców. Aktywność wykonawcza Tiensuu (repertuar od baroku po dzieła współczesne) stanowi ważne dopełnienie jego działalności muzycznej.

Literatura: T. Länsiö Jukka Tienuus Tokko, „Finnish Music Quarterly” 1994 nr 3.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

MXPZKL 1977, zrewid. 1985

Halo, symfonia, 1994

Mood 1999

Koi, preludium, 2000

Puro na klarnet i orkiestrę, 1989, wyk. polskie Warszawska Jesień 1998

Mind, koncert na fortepian i orkiestrę, 2000

Spiriti na akordeon i orkiestrę, 2005

Aim na gitarę i orkiestrę, 2005

Koncert klarnetowy 2006, 2. wersja pt. Missa 2007

Largo na orkiestrę smyczkową, 1971

Plus V na akordeon i orkiestrę smyczkową, 1994

Lume na orkiestrę i taśmę, 1991

cykl AlmaI „Himo ” na syntezator, ork. i taśmę, 1995, II „Lumo” na syntezator i ork., 1996, III „Soma” na sampler i orkiestrę, prawyk. Warszawska Jesień 1998

M na klawesyn amplifikowany, 3 perkusje i orkiestrę smyczkową, 1980

Luo na klarnet MIDI i orkiestrę kameralną, 2000

kameralne:

Concerto da camera na wiolonczelę koncertującą, flet, rożek angielski, klarnet i fagot, 1972

Uwertura na flet i klarnet, 1972

Aspro na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian, 1975

Rubato na dowolny zespół, 1975

Sinistro na akordeon i gitarę, 1977

Yang I, II na zespół kameralny, 1979 (utwory można grać osobno lub synchronicznie)

Tango lunaire na flet/obój, klarnet, skrzypce, wiolonczelę i instrument klawiszowy, 1985

Le tombeau de Mozart na skrzypce, klarnet i fortepian, 1990

Arsenic and Old Lace na klawesyn ćwierćtonowy i kwartet smyczkowy, 1990, wyk. polskie Warszawska Jesień 1995

cykl Plus— I na klarnet i akordeon, II na klarnet i wiolonczelę, III na wiolonczelę i akordeon, IV na klarnet, akordeon i wiolonczelę, 1992

Vento na chór klarnetów, 1995

Aion na 2 akordeony, 1996

Beat na klarnet, wiolonczelę i fortepian, 1997

Musica ambigua, 6 utworów na flet prosty/flet barokowy, skrzypce barokowe, violę da gamba i klawesyn (w różnych kombinacjach), 1996–98, utwory: 2., 3. i 4. prawyk. Warszawska Jesień 1996

Ember na flet ćwierćtonowy, flet, obój, klarnet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, 2000

Tri na 3 fortepiany, 2001

Tiet (‘drogi’) na flet, flet prosty, skrzypce, wiolonczelę i klawesyn, 2003

Umori na big-band 2004

***

Le tombeau de Beethoven na obój/klarnet, wiolonczelę, fortepian i sampler/taśmę, 1980

Passage na zespół kameralny i live electronics, 1980

IL na fortepian amplifikowany na 4 ręce, 1981

Nemo na zespół kameralny i media elektroniczne, 1997, wyk. polskie Warszawska Jesień 1998

na flet:

Cadenza 1972

4 Etudes 1974

na gitarę:

preLUDI, LUDI, postLUDI 1974

Dolce amoroso 1977

Drang 1998

na fortepian:

Prélude non-mesuré 1976

Grround 1990

Solo na fortepian i live electronics, 1976

na akordeon:

Aufschwung 1977

Zolo 2002

Erz 2007

na klawesyn:

Prélude mesuré z udziałem live electronics, 1983, wyk. polskie Warszawska Jesień 1996

Etiudy 2000

Fantango na instrument klawiszowy, 1984, wyk. polskie Warszawska Jesień 1996

Manaus (Ghost Sonata) na kantele, 1988

Asteletsa na wędrującego fagocistę, także w wersji na klarnet basowy, 1999

Balzo na wiolonczelę, 2005

***

Narcissus na obój i taśmę, 1979

oddjob na altówkę /skrzypce /wiolonczelę i media elektroniczne, 1995

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

Padrigal na chór męski, 1997

Tokko na chór męski i taśmę, 1987

***

Lyric Trio na mezzosopan, flet i fortepian, 1975

Tanka na głos wysoki i orkiestrę kameralną, sł. H. Saigyo, 1973

P=Pinocchio? na sopran, zespół kameralny, taśmę i live electronics, 1982

Elektroniczne:

na taśmę:

Interludes I-IV1987

Prologi 1993

Logos I, II 1993

Epilogi 1993

Sound of Life 1993

Ai 1994

Juhlakellot (‘dzwony uroczyste’) 1997

Vis viva 1999