Tiensuu [tj’ensu:] Jukka Santeri, *30 VIII 1948 Helsinki, fiński kompozytor i klawesynista. Do 1972 studiował kompozycję pod kierunkiem P. Heininena i grę na fortepianie w Akademii im. Sibeliusa w Helsinkach. Kontynuował naukę kompozycji we Fryburgu Bryzgowijskim u B. Ferneyhougha i K. Hubera, studiował też grę na klawesynie u S. Hellera. Po powrocie w 1977 do Finlandii działał aktywnie jako wykonawca i pedagog. W 1981 oraz 1983 był dyrektorem Biennale Sztuk w Helsinkach. W 1981 zainicjował festiwal muzyki współczesnej w Viitasaari, którego dyrektorem artystycznym był do 1987. Pracował w znanych studiach muzyki elektroakustycznej: IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique / Musique) w Paryżu, w University of California w San Diego i w Massachusetts Institue of Technology. W 1988 jego utwór Tokko uzyskał I lokatę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO. W latach 1995–98 w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” odbyły się wykonania 5 i prawykonania 2 utworów Tiensuu, sam kompozytor brał udział w festiwalu jako wykonawca.
W pierwszych utworach Tiensuu kładł nacisk głównie na środki harmoniczne i kolorystyczne, bazujące na analizie spektralnej. Duży rozrzut stylistyczny tych kompozycji uległ później zawężeniu, nastąpiła krystalizacja konkretnej postawy estetycznej kompozytora. Przejawem przewartościowania był utwór Puro, w którym Tiensuu odszedł od koncepcji traktowania zespołu symfonicznego, jaką nakreślił w MXPZKL (opartej na idei zderzania faktur i wielkich napięć) i zastąpił ją przepływem kompleksów brzmieniowych. W muzyce Tiensuu często pojawia się mikrotonowość (Largo, M, Fantango), elementy aleatoryzmu (M, Rubato) i inne rozwiązania typowe dla muzyki II połowy XX w., skojarzone z odniesieniami do stylu barokowego (m.in. Prélude mesuré, Prélude non-mesuré). Istotnym działem twórczości Tiensuu jest muzyka elektroakustyczna, której wpływy i rozwiązania (m.in. analiza spektralna) obecne są w utworach instrumentalnych. Pomimo dużego zróżnicowania, wspólną cechą narracji jego dzieł jest brak rozwoju dramaturgii, statyczność przebiegu epizodów i skupienie na warstwie harmoniczno-kolorystycznej. Będąc jedną z czołowych postaci fińskiej muzyki współczesnej, Tiensuu odegrał niemałą rolę jako pedagog, w istotny sposób oddziaływając na innych twórców. Aktywność wykonawcza Tiensuu (repertuar od baroku po dzieła współczesne) stanowi ważne dopełnienie jego działalności muzycznej.
Literatura: T. Länsiö Jukka Tienuus Tokko, „Finnish Music Quarterly” 1994 nr 3.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
MXPZKL 1977, zrewid. 1985
Halo, symfonia, 1994
Mood 1999
Koi, preludium, 2000
Puro na klarnet i orkiestrę, 1989, wyk. polskie Warszawska Jesień 1998
Mind, koncert na fortepian i orkiestrę, 2000
Spiriti na akordeon i orkiestrę, 2005
Aim na gitarę i orkiestrę, 2005
Koncert klarnetowy 2006, 2. wersja pt. Missa 2007
Largo na orkiestrę smyczkową, 1971
Plus V na akordeon i orkiestrę smyczkową, 1994
Lume na orkiestrę i taśmę, 1991
cykl Alma — I „Himo ” na syntezator, ork. i taśmę, 1995, II „Lumo” na syntezator i ork., 1996, III „Soma” na sampler i orkiestrę, prawyk. Warszawska Jesień 1998
M na klawesyn amplifikowany, 3 perkusje i orkiestrę smyczkową, 1980
Luo na klarnet MIDI i orkiestrę kameralną, 2000
kameralne:
Concerto da camera na wiolonczelę koncertującą, flet, rożek angielski, klarnet i fagot, 1972
Uwertura na flet i klarnet, 1972
Aspro na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian, 1975
Rubato na dowolny zespół, 1975
Sinistro na akordeon i gitarę, 1977
Yang I, II na zespół kameralny, 1979 (utwory można grać osobno lub synchronicznie)
Tango lunaire na flet/obój, klarnet, skrzypce, wiolonczelę i instrument klawiszowy, 1985
Le tombeau de Mozart na skrzypce, klarnet i fortepian, 1990
Arsenic and Old Lace na klawesyn ćwierćtonowy i kwartet smyczkowy, 1990, wyk. polskie Warszawska Jesień 1995
cykl Plus— I na klarnet i akordeon, II na klarnet i wiolonczelę, III na wiolonczelę i akordeon, IV na klarnet, akordeon i wiolonczelę, 1992
Vento na chór klarnetów, 1995
Aion na 2 akordeony, 1996
Beat na klarnet, wiolonczelę i fortepian, 1997
Musica ambigua, 6 utworów na flet prosty/flet barokowy, skrzypce barokowe, violę da gamba i klawesyn (w różnych kombinacjach), 1996–98, utwory: 2., 3. i 4. prawyk. Warszawska Jesień 1996
Ember na flet ćwierćtonowy, flet, obój, klarnet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, 2000
Tri na 3 fortepiany, 2001
Tiet (‘drogi’) na flet, flet prosty, skrzypce, wiolonczelę i klawesyn, 2003
Umori na big-band 2004
***
Le tombeau de Beethoven na obój/klarnet, wiolonczelę, fortepian i sampler/taśmę, 1980
Passage na zespół kameralny i live electronics, 1980
IL na fortepian amplifikowany na 4 ręce, 1981
Nemo na zespół kameralny i media elektroniczne, 1997, wyk. polskie Warszawska Jesień 1998
na flet:
Cadenza 1972
4 Etudes 1974
na gitarę:
preLUDI, LUDI, postLUDI 1974
Dolce amoroso 1977
Drang 1998
na fortepian:
Prélude non-mesuré 1976
Grround 1990
Solo na fortepian i live electronics, 1976
na akordeon:
Aufschwung 1977
Zolo 2002
Erz 2007
na klawesyn:
Prélude mesuré z udziałem live electronics, 1983, wyk. polskie Warszawska Jesień 1996
Etiudy 2000
Fantango na instrument klawiszowy, 1984, wyk. polskie Warszawska Jesień 1996
Manaus (Ghost Sonata) na kantele, 1988
Asteletsa na wędrującego fagocistę, także w wersji na klarnet basowy, 1999
Balzo na wiolonczelę, 2005
***
Narcissus na obój i taśmę, 1979
oddjob na altówkę /skrzypce /wiolonczelę i media elektroniczne, 1995
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
Padrigal na chór męski, 1997
Tokko na chór męski i taśmę, 1987
***
Lyric Trio na mezzosopan, flet i fortepian, 1975
Tanka na głos wysoki i orkiestrę kameralną, sł. H. Saigyo, 1973
P=Pinocchio? na sopran, zespół kameralny, taśmę i live electronics, 1982
Elektroniczne:
na taśmę:
Interludes I-IV1987
Prologi 1993
Logos I, II 1993
Epilogi 1993
Sound of Life 1993
Ai 1994
Juhlakellot (‘dzwony uroczyste’) 1997
Vis viva 1999
