Taniejew Aleksandr Siergiejewicz, *17 (5) I 1850 Petersburg, †7 II 1918 Piotrogród (obecnie St. Petersburg), rosyjski kompozytor, prawnik, działacz państwowy i społeczny, kuzyn Siergieja Iwanowicza Taniejewa. Muzyki uczył się w domu pod kierunkiem matki, Anny Wasiljewny Taniejew (1827–1903), pianistki, uczennicy A. Henselta, następnie na studiach prywatnych w zakresie teorii muzyki i kompozycji u F. Reichela w Dreźnie oraz na lekcjach i konsultacjach u N. Rimskiego-Korsakowa i M. Bałakiriewa w Petersburgu. W 1873 Taniejew ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Petersburgu i poświęcił się karierze w służbie państwowej. Zajmował stanowiska w Senacie, Ministerstwie Sprawiedliwości i na dworze carskim, gdzie awansował na urząd szefa I oddziału kancelarii (1896) i sekretarza stanu (1904). Równocześnie był aktywny jako kompozytor oraz działacz Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego i Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, w którym kierował komisją do spraw pieśni ludowych. W 1904 był wiceprzewodniczącym komitetu organizacyjnego obchodów stulecia urodzin M. Glinki. Ojciec Taniejewa Siergiej Aleksandrowicz (1821–1889), po którym Taniejew przejął kierownictwo w kancelarii carskiej, zajmował się także kompozycją; napisał m.in. Kwartet smyczkowy C-dur, wyd. u Breitkopfa & Harda (Lipsk 1861).
Literatura: Prazdnowanije 25-letniego jubileja Aleksandra Siergiejewicza Taniejewa, „Russkaja muzykalnaja gazieta” 1913 nr 20-21; S. I. Taniejew. Dniewniki 1894–1909, wyd. L. Korabielnikowa, 3 t., Moskwa 1981, 1982, 1985.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia A-dur op. 1, 1890, Moskwa 1908
I Suita A-dur op. 9, Hamburg b.r.
Alosza Popowicz op. 11, ballada symfoniczna wg A.K. Tołstoja, Moskwa b.r.
Torżestwiennyj marsz op. 12, Lipsk b.r.
II Suita F-dur op. 14, Lipsk b.r.
2 mazurki — A-dur i F-dur op. 15
II Symfonia b-moll op. 21, 1903, Moskwa 1908
Reverie op. 23, na skrzypce i orkiestrę
Uwiertiura „Gamlet” op. 31
III Symfonia E-dur op. 36, Moskwa 1908
kameralne:
Bagatelle und Serenade op. 10, na wiolonczelę i fortepian
Arabesque op. 24, na klarnet i fortepian
I Kwartet smyczkowy G-dur op. 25
II Kwartet smyczkowy C-dur op. 28
III Kwartet smyczkowy A-dur op. 30
Feuillet d'album op. 33, na altówkę i fortepian, Moskwa b.r.
fortepianowe:
2 Valses-Caprices: A-dur, D-dur, oprac. M. Bałakiriew, Lipsk 1900
Mazurka nr 3 (Souvenir de Bade) op. 20
Bluette op. 22
Valse de concert op. 32
Wokalno-instrumentalne:
na głos i fortepian:
13 pieśni op. 34, Moskwa b.r.
7 pieśni op. 37, Moskwa b.r.
3 pieśni op. 18
2 duety op. 17
Sceniczne:
opery:
Miest' Amura op. 13, 1-aktowa, libretto T.L. Szczepkina-Kupiernik, wyk. koncertowe Petersburg 1899
Mietiel, libretto W.J. Swietłow wg scen dramatycznych D.N. Certielewa, wyst. Petersburg 1916
