Tagore, Sourindro Mohun

Tagore Sir Sourindro Mohun, Saurīndramonana Thākura, *1840 Kalkuta, †5 VII 1914 Kalkuta, hinduski muzykolog i nauczyciel muzyki. Wychowywał się w arystokratycznej rodzinie twórców i mecenasów sztuk. Studiował sanskryt w Hindu College w Kalkucie, założonym przez dziadka, Gopi Mohuna Tagorego. W latach 1856–58 uczył się gry na sitarze u Lakshmi Narayana Mishry i Ksetry Mohuna Goswami, muzykę europejską poznawał pod kierunkiem nauczycieli z Europy. W 1871 założył w Kalkucie bengalską szkołę muzyczną, a w 1882 bengalską akademię muzyczną. Szkoły te zostały utworzone w oparciu o modele europejskie, a ich zadaniem było propagowanie indyjskiej muzyki i kultury; stały się one wzorem dla innych szkół muzycznych, powstających w Indiach. Tagore dostarczał instytucjom dydaktycznym materiały do nauki muzyki oraz opłacał nauczycieli. Jego działalność zyskała międzynarodowe uznanie, o czym świadczy nadanie mu tytułu doktora honoris causa uniwersytetu w Filadelfii (1875) i w Oksfordzie (1896).

Tagore był typowym przedstawicielem XIX-wiecznej inteligencji bengalskiej z angielskim wykształceniem, lojalnym wobec korony brytyjskiej i jednocześnie gloryfikującym rodzime idee i wartości. Jego traktaty z zakresu teorii i praktyki muzycznej w sanskrycie i w języku bengalskim z objaśnieniami w języku angielskim skierowane były głównie do bengalskiej klasy średniej w Kalkucie oraz do orientalistów w Indiach i za granicą. Wiedzę o muzyce indyjskiej szerzył również, prowadząc rozległą korespondencję z towarzystwami naukowymi, muzeami i osobami z warstw rządzących w Europie, w Stanach Zjednoczonych i w Azji. Ofiarowywał im indyjskie instrumenty muzyczne, książki i rękopisy. Dla etnomuzykologii zasłużył się licznymi publikacjami w języku angielskim, konsultowanymi z badaczami Zachodu, którzy korzystali także z jego osiągnięć. Zapewne pod wpływem lektury Yantra Kosha V.Ch. Mahillon stworzył swoją klasyfikację instrumentów muzycznych z podziałem na 4 grupy. Na publikacjach Tagorego oparli swoje badania nad skalami indyjskimi A.J. Ellis, O. Abraham i E.M. von Hornbostel. Jego opisy tradycji ragamala stanowią interesujące źródło informacji o roli XIX-wiecznego Bengalu w historii kontaktów między Wschodem i Zachodem. Pracą Sangīta-sāra-sangraha przyczynił się Tagore do podjęcia intensywnych studiów nad starożytnymi i średniowiecznymi traktatami, pisanymi w sanskrycie, na temat indyjskiej muzyki i tańca, zaś zbiór pism o muzyce indyjskiej Hindu Music from Various Authors, zawierający rzadkie dzieła m.in. sir W. Jonesa i A. Willarda, pozostał do dziś użyteczną antologią hinduskiej literatury muzycznej późnego XVIII i XIX w. w języku angielskim. Pracę Universal History of Music można uznać za pierwszą poważną próbę stworzenia historii muzyki świata, podjętą przez nieeuropejskiego autora.

Literatura: F. Chrysander Verzeichnis der Werke und Publikationen von Dr. Sourindro Mohun Tagore, „Allgemeine Musikzeitung”, nowa seria XIV, 1879; J.W. Furrell The Tagore Family, Kalkuta 1892; C. Capwell Musical Life in Nineteenth-Century Calcutta as a Component in the History of a Secondary Urban Center, ,,Asian Music” XVIII, 1986 nr 1; C. Capwell Sourindo Mohun Tagore and the National Anthem Project, „Ethnomusicology” XXXI, 1987; J. Bor The Rise of Ethnomusicology. Sources on Indian Music c. 1780–1890, „Yearbook of the International Folk Music Council” XX, 1988; N.A. Jairazbhoy The Beginnings of Organology and Ethnomusicology in the West. V. Mahillon, A. Ellis, and S.M. Tagore, „Selected Reports in Ethnomusicology” VIII, 1990; C. Capwell Marginality and Musicology in Nineteenth-Century Calcutta, the Case of S.M. Tagore, w: Comparative Musicology and Anthropology of Music, red. B. Nettl i P. Bohlman, Chicago 1991; G. Farrell Indian Music and the West, Oksford 1997; R. Lindsey I in. Raja Tagore: Renaissance Man of Indian Music, 2014, http://www.metmuseum.org/blogs/of-note/2014/raja-tagore; Sourindro Mohun Tagore Digital Books; http://archive.org/search.php?query=creator%3A%22Sourindro+Mohun+Tagore…