Szydłowita

Szydłowita, zwany też Magister Szydłowita, działał w 2. połowie XV w., polski teoretyk muzyki. Ze względu na brak danych biograficznych można go utożsamiać z kilkoma różnymi osobami, działającymi w 2. połowie XV i na początku XVI w., w tym z dwoma Johannesami, Jacobusem i Mathiasem, noszącymi w źródłach przydomek „de Szydlow”. Najbardziej prawdopodobne jest jego identyfikacja z Janem z Szydłowa, zwanym w źródłach Johannes Zyzno (Ziszno?), synem Marcina „de Schydlow”, *ok. 1445 Szydłów (?), †po 1516. Przypuszczalnie już przed 1466 był zakonnikiem i kopistą w benedyktyńskim klasztorze Świętego Krzyża na Łysej Górze. Od ok. 1468 studiował na uniwersytecie w Krakowie, gdzie w 1469 uzyskał bakalaureat. Odtąd działał prawdopodobnie na zmianę w obu ośrodkach: na Łysej Górze i w Krakowie. Od 1474 był skryptorem w Kolegium Jerozolimskim, gdzie skopiował traktat Musica speculativa Johannesa de Muris (obecnie przechowywany w Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz w Berlinie, D-Bsd 175), a po otrzymaniu stopnia magistra artium w 1475 powrócił do swego macierzystego klasztoru. W latach 1478–82 pełnił prawdopodobnie funkcję rektora szkoły katedralnej na Wawelu, zaś w latach 1505–09 i być może ponownie w 1516 był opatem klasztoru łysogórskiego. Szydłowita jest autorem Musica Magistri Szydlovite, traktatu chorałowego, będącego typowym w owych czasach podręcznikiem do nauki chorału w systemie kwadrywialnym. Traktat składa się z 14 rozdziałów, które – opierając się na dawniejszych i współczesnych autorytetach (m.in. Pitagorasie, św. Augustynie, św. Izydorze z Sewilli, Guidonie d’Arezzo, Johannesie de Muris i Adamie von Fulda, a zwłaszcza Theogerusie von Metz i Johannesie Olendrinusie) – zawierają definicję muzyki, uwagi o jej tzw. wynalazcach, o muzykach i kantorach, systemie solmizacyjnym i kluczach. W dalszych rozdziałach omówione są zaopatrzone w liczne przykłady nutowe podstawy nauki o chorale, ze szczególnym uwzględnieniem praktyki muzycznej, w tym: rodzaje śpiewów, interwały, system tonalny, mutacje i modi. Układ zagadnień i sposób interpretacji poszczególnych problemów nie odbiega od ujęć powszechnie wówczas stosowanych w tego typu podręcznikach. Bardziej oryginalny charakter ma dołączony do traktatu zestaw dyferencji i formuł intonacyjnych, stosowanych w praktyce liturgicznej.

Literatura: W. Gieburowski Chorał gregoriański w Polsce od XV do XVII wieku, Poznań 1922; F. Feldmann Musik und Musikpflege im mittelalterlichen Schlesien, Wrocław 1938; E. Witkowska Anonimowy traktat chorałowy ze zbiorów Biblioteki Ossolineum, „Muzyka” 1975 nr 2; Ch.E. Brewer „Musica Muris” w krakowskich rękopisach z XIV i XV wieku, „Muzyka” 1980 nr 3; E. Witkowska-Zaremba Ars musica w krakowskich traktatach muzycznych XVI wieku, Kraków 1986; E. Witkowska-Zaremba W sprawie biografii Szydłowity, „Muzyka” 1989 nr 3; M. Derwich Benedyktyński klasztor Sw. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Wrocław 1992.