logotypes-ue_ENG

Suk, Josef (I)

Biogram i literatura

Suk Josef, *4 I 1874 Křečovice, †29 V 1935 Benešov, czeski kompozytor i skrzypek. Edukację muzyczną rozpoczął u swojego ojca — Josefa, ucząc się gry na fortepianie, skrzypcach i organach. W latach 1885–91 odbywał studia w konserwatorium w Pradze (skrzypce u A. Bennewitza, teoria muzyki u K. Knittla, K. Steckera). W latach 1891–92 studiował także kompozycję u A. Dvořáka. Był współzałożycielem kwartetu (od 1892 znanego jako Kwartet Czeski), który podczas swojej działalności koncert, (blisko 4000 koncertów w latach 1888–1933) zyskał międzynarodową sławę. Od 1922 Suk prowadził klasę kompozycji w konserwatorium w Pradze, w którym ponadto pełnił dwukrotnie funkcję rektora (w latach 1924–26 i 1933–35). Wśród jego uczniów byli kompozytorzy czescy i innych narodowości: P. Bořkovec, J. Ježek, E. Hlobil, B. Martinů, K. Reiner i in. W 1933 Suk uzyskał tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Brnie.

Wczesne dzieła Suka, np. Serenada na instrumenty smyczkowe op. 6, Píseň lásky op. 7, charakteryzują się dużą inwencją melodyczną i nieskomplikowaną harmonią, w porównaniu z kompozycjami powstałymi u schyłku jego działalności. Niektóre utwory skomponowane w początkowej fazie twórczości Suka mają już jednak pewne cechy charakterystyczne także dla jego późniejszych dzieł. Należy do nich przede wszystkim użycie wspólnej materii dźwiękowej w postaci motywu integrującego formę (np. w Serenadzie na instrumenty smyczkowe op. 6 kompozytor stale operuje motywem wiążącym poszczególne części dzieła, przedstawiając go w rozmaitych konfiguracjach rytmicznych, artykulacyjnych czy fakturalnych, co powoduje zmiany wyrazowe w poszczególnych fazach utworu). Kompozycje fortepianowe op. 7, 10, 12 z lat 1891–1906 i Suita fortepianowa op. 21 (1900) reprezentują typowo romantyczny styl (w harmonice wpływy Brahmsa).

Po roku 1900 w twórczości Suka dokonał się wyraźny zwrot w kierunku modernizmu; dążąc do spotęgowania ekspresji kompozytor operował monumentalnym brzmieniem (symfonia Asrael), unikał jednoznaczności tonalnej. Znamienne dla dojrzałej twórczości symfonicznej Suka są bogate struktury harmoniczne, polirytmia, wielogłosowość oraz wspólny motyw integrujący formę danego dzieła. W symfonii Asrael op. 27 kompozytor wykorzystuje motyw oparty na pochodzie dwóch sekund i skoku kwarty, który stanowi podstawę dla konstrukcji całego 5-częściowego dzieła. W Zrání op. 34 zaprezentowany na początku utworu motyw pojawia się następnie w różnych konfiguracjach. W późniejszych kompozycjach Suk stosował na szeroką skalę środki polifoniczne; w Fantastické scherzo, Zrání, Asrael operował techniką kanonu i wprowadził większe odcinki fugowane. W dojrzałych dziełach Suka pojawiły się elementy politonalności. Dwuznaczność tonalna charakterystyczna jest dla II części symfonii Asrael, w której kompozytor zastosował w partii trąbki stałą nutę pedałową, stanowiącą tło dla akcji muzycznej, rozgrywającej się w pozostałych instrumentach aparatu wykonawczego. Wyrastająca z tradycji romantycznej twórczość Suka podlegała przeobrażeniom, wpisując się w aktualne nurty muzyki XX wieku.

Literatura: Josef Suk. Výběrová bibliografie, red. R. Budiš, Praga 1965; M. Svobodová Josef Suk. Tematický katalog, Jinocany 1994 (nb.: incipity mylnie przyporządkowane utworom)

Josef Suk. Život a dílo. Studie a vzpomínky, red. J.M. Kvet, Praga 1935; Živá slova Josefa Suka, red. J.M. Kvet, Praga 1946; Z. Sádecký Lyrismus v tvorbě Josefa Suka, Praga 1966.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

Symfonia E-dur op. 14, 1899

Asrael, symfonia op. 27, 1906

Dramatická ouvertura a-moll op. 4, 1892

Pohádka zimního večera op. 9, 1895

Fantastické scherzo op. 25, 1903

Fantazja g-moll op. 24, na skrzypce i orkiestrę, 1903

Praga, poemat symfoniczny op. 26, 1904

Pohádka léta, poemat symfoniczny op. 29, 1909

Legenda o mrtvých vitězich op. 35b, 1920

na orkiestrę smyczkową:

Fantazja d-moll 1888

Smuteční pochod c-moll 1889

Serenada Es-dur op. 6, 1892

Meditace na staročeský chorál „Svatý Václave” op. 35a, na orkiestrę smyczkową lub kwartet smyczkowy, 1914

kameralne:

Fantazja d-moll na kwartet smyczkowy, 1888

Trio fortepianowe c-moll op. 2, 1889

Balada d-moll na kwartet smyczkowy, 1890

Kwartet fortepianowy a-moll op. 1, 1891

Kwintet fortepianowy g-moll op. 8, 1893

Kwartet smyczkowy B-dur op. 11, 1896

Serenada A-dur op. 3 nr 2, na wiolonczelę i fortepian, 1896

Čtyři skladby op. 17, na skrzypce i fortepian, 1900

Elegie op. 23, na skrzypce, wiolonczelę, kwartet smyczkowy, fisharmonię, harfę, 1902

Kwartet smyczkowy op. 31, 1911

Bagatella „S kyticí v ruce” na flet, skrzypce ad libitum, fortepian, 1917

fortepianowe:

Klavírní skladby op. 7, 1891–93

Capriccietto G-dur 1893

Humoreska C-dur 1894

Lístek do památníku 1895

Klavírní skladby op. 12, 1896

Sonatina g-moll op. 13, 1897

O přátelství op. 36, 1897

Suita op. 21, 1900

Jaro op. 22a, 1902 (5 utworów, m.in. Vánek)

Letní dojmy op. 22b, 1902

O matince op. 29, 1907

Životem a snem op. 30, 1909

Ukolébavky op. 33, 1910–12

Wokalno-instrumentalne:

kilka pieśni na głos i fortepian

wokalno-orkiestrowe:

Msza B-dur na chór mieszany, orkiestrę smyczkową i organy, 1890

Pohádka op. 16, suita wokalno-instrumentalna z muzyki scenicznej

Radúz a Mahulena wg J. Zeyera, 1900

Pod jabloní op. 20, na alt, narratora, chór mieszany, orkiestrę, z muzyki do legendy dramatycznej J. Zeyera, 1912

Zráni op. 34, poemat symfoniczny z chórem żeńskim, 1917

V nový život op. 35c, na chór mieszany i orkiestrę, 1920, także wersja na 2 fortepiany, 1920

Epilog op. 37, na sopran, baryton, bas, 2 chóry mieszane, orkiestrę, sł. J. Zeyer, 1929

opracowania ludowych pieśni słowackich, serbskich, czeskich i słoweńskich na chór męski i mieszany

Sceniczne:

muzyka do sztuk teatralnych J. Zeyera:

Radúz a Mahulena op. 13, na alt, tenor, narratora, chór mieszany, orkiestrę, 1898

Pod jabloní op. 20, na alt, narratora, chór mieszany, orkiestrę, 1901