Suk, Josef (I)

Suk Josef, *4 I 1874 Křečovice, †29 V 1935 Benešov, czeski kompozytor i skrzypek. Edukację muzyczną rozpoczął u swojego ojca — Josefa, ucząc się gry na fortepianie, skrzypcach i organach. W latach 1885–91 odbywał studia w konserwatorium w Pradze (skrzypce u A. Bennewitza, teoria muzyki u K. Knittla, K. Steckera). W latach 1891–92 studiował także kompozycję u A. Dvořáka. Był współzałożycielem kwartetu (od 1892 znanego jako Kwartet Czeski), który podczas swojej działalności koncert, (blisko 4000 koncertów w latach 1888–1933) zyskał międzynarodową sławę. Od 1922 Suk prowadził klasę kompozycji w konserwatorium w Pradze, w którym ponadto pełnił dwukrotnie funkcję rektora (w latach 1924–26 i 1933–35). Wśród jego uczniów byli kompozytorzy czescy i innych narodowości: P. Bořkovec, J. Ježek, E. Hlobil, B. Martinů, K. Reiner i in. W 1933 Suk uzyskał tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Brnie.

Wczesne dzieła Suka, np. Serenada na instrumenty smyczkowe op. 6, Píseň lásky op. 7, charakteryzują się dużą inwencją melodyczną i nieskomplikowaną harmonią, w porównaniu z kompozycjami powstałymi u schyłku jego działalności. Niektóre utwory skomponowane w początkowej fazie twórczości Suka mają już jednak pewne cechy charakterystyczne także dla jego późniejszych dzieł. Należy do nich przede wszystkim użycie wspólnej materii dźwiękowej w postaci motywu integrującego formę (np. w Serenadzie na instrumenty smyczkowe op. 6 kompozytor stale operuje motywem wiążącym poszczególne części dzieła, przedstawiając go w rozmaitych konfiguracjach rytmicznych, artykulacyjnych czy fakturalnych, co powoduje zmiany wyrazowe w poszczególnych fazach utworu). Kompozycje fortepianowe op. 7, 10, 12 z lat 1891–1906 i Suita fortepianowa op. 21 (1900) reprezentują typowo romantyczny styl (w harmonice wpływy Brahmsa).

Po roku 1900 w twórczości Suka dokonał się wyraźny zwrot w kierunku modernizmu; dążąc do spotęgowania ekspresji kompozytor operował monumentalnym brzmieniem (symfonia Asrael), unikał jednoznaczności tonalnej. Znamienne dla dojrzałej twórczości symfonicznej Suka są bogate struktury harmoniczne, polirytmia, wielogłosowość oraz wspólny motyw integrujący formę danego dzieła. W symfonii Asrael op. 27 kompozytor wykorzystuje motyw oparty na pochodzie dwóch sekund i skoku kwarty, który stanowi podstawę dla konstrukcji całego 5-częściowego dzieła. W Zrání op. 34 zaprezentowany na początku utworu motyw pojawia się następnie w różnych konfiguracjach. W późniejszych kompozycjach Suk stosował na szeroką skalę środki polifoniczne; w Fantastické scherzo, Zrání, Asrael operował techniką kanonu i wprowadził większe odcinki fugowane. W dojrzałych dziełach Suka pojawiły się elementy politonalności. Dwuznaczność tonalna charakterystyczna jest dla II części symfonii Asrael, w której kompozytor zastosował w partii trąbki stałą nutę pedałową, stanowiącą tło dla akcji muzycznej, rozgrywającej się w pozostałych instrumentach aparatu wykonawczego. Wyrastająca z tradycji romantycznej twórczość Suka podlegała przeobrażeniom, wpisując się w aktualne nurty muzyki XX wieku.

Literatura: Josef Suk. Výběrová bibliografie, red. R. Budiš, Praga 1965; M. Svobodová Josef Suk. Tematický katalog, Jinocany 1994 (nb.: incipity mylnie przyporządkowane utworom)

Josef Suk. Život a dílo. Studie a vzpomínky, red. J.M. Kvet, Praga 1935; Živá slova Josefa Suka, red. J.M. Kvet, Praga 1946; Z. Sádecký Lyrismus v tvorbě Josefa Suka, Praga 1966.