logotypes-ue_ENG

Suchoň, Eugen

Biogram i literatura

Suchoň [s'uchoń] Eugen, *25 IX 1908 Pezinok, †5 VIII 1993 Bratysława, słowacki kompozytor i pedagog. Początki edukacji muzycznej uzyskał w rodzinnym domu. Od 1920 uczył się gry na fortepianie (u F. Kafendy, E. Križana i L. Adamcovej-Svobodovej) w szkole muzycznej w Bratysławie. W latach 1927–31 studiował kompozycję u F. Kafendy i dyrygenturę u J. Vincourka w tej samej szkole, przekształconej w akademię muzyczną. W latach 1931–33 pogłębiał studia kompozytorskie w klasie mistrzowskiej V. Nováka w konserwatorium w Pradze. Od 1933 uczył w akademii muzycznej (w 1941 przemianowanej na państwowe konserwatorium) w Bratysławie, w latach 1938–41 pełnił funkcję dziekana. W 1947 został profesorem na wydziale pedagogicznym, połączonym następnie z wydziałem filozoficznym Uniwersytetu im. Komeńskiego, gdzie pracował w latach 1959–74. Od 1975 był członkiem Akademie der Künste w Berlinie Wschodnim. Otrzymał m.in. tytuł Narodowego Artysty (1958), doktorat h.c. Uniwersytetu im. Komeńskiego (1969) i nagrodę im. Herdera (1981). W 1988 w 80. rocznicę urodzin Suchoňa Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” w Olsztynie zorganizowało jego koncert jubileuszowy. Pośmiertnie odznaczony Orderem Ľudovíta Štúra I Klasy.

Suchoň jest twórcą stylu narodowego w muzyce słowackiej. W jego twórczości dokonał się zarazem przełom między muzyką tradycyjną a współczesną, przejście od późnoromantycznej chromatyki do modalności, która powstała poprzez sięganie do korzeni prastarej słowackiej pieśni ludowej. Tworzenie jej współczesnego idiomu (charakterystyczne podwójne stosowanie trytonu) w wysublimowanej i wykrystalizowanej postaci oraz formy o dramatycznym rozwoju należy do największych osiągnięć warsztatowych Suchoňa (Psalm ziemi podkarpackiej). Wyrazem stylu progresywnego jest zastosowanie procedur dodekafonicznych i przejście od myślenia linearnego do struktur wertykalnych. Kwintesencję jego stylu reprezentuje opera Krutniawa, uznawana za pierwszą narodową operę słowacką.

Literatura: Skladatel a teoretik E. Suchoň – katalóg diel, Bratysława 1987; E. Zavarský E. Suchoň – profil skladatela, Bratysława 1955; J. Kresánek Národný umelec E. Suchoň, Bratysława 1961; J. Kresánek, I. Vajda Národný umelec E. Suchoň, Bratysława 1979; D. Suchoňová Podmanený svet. Mladé letá, Bratysława 1981; W. Jegorowa E. Suchoň, Moskwa 1987; Z. Martináková E. Suchoň, Monachium 1993, Tvorivý odkaz Eugena Suchoňa v kontexte miesta, doby, vývoja a diela vrstovníkov. Zborník z muzikologickej konferencie s medzinárodnou účast'ou konanej v rámci festivalu Bratilavské hudobné slávnosti 2008, red. L. Chalupka, Bratislava 2009.

Kompozycje i prace

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

Noc čarodejníc 1927, zrewid. 1977

Symfonietta in D 1927, zrewid. 1977

Baladická suita 1936

Metamorfozy 1951–53

Symfonietta rustica 1956

Horalská suita 1967

Malá suita s passacagliou 1967

Prelom 1977

***

Partita rapsodica na fortepian i orkiestrę, 1965

Symfonická fantázia na BACH na organy, smyczki i perkusję, 1972

Concertino na klarnet i orkiestrę, 1978

Elegia i toccata na fortepian, smyczki i perkusję, 1980

kameralne:

Kwartet smyczkowy 1931, zrewid. 1939

Kwartet fortepianowy 1933

Serenáda na kwintet dęty, 1933, 2. wersja na orkiestrę smyczkową, 1933

***

Sonata As-dur na skrzypce i fortepian, 1930

Sonatina na skrzypce i fortepian, 1937

Poème macabre na skrzypce i fortepian, 1963

fortepianowe:

Introduction 1924

Romanca c-moll 1925

Intermezzo capriccioso 1926

I Suita 1926

Nocturno Des-dur 1926

Pierrot a Colombína 1927

Adagio g-moll 1928

Baladická suitá, transkr. utworu orkiestrowego, 1934–36

Metamorfózy 1952

Kaleidoskop 1966

Toccata 1973

Elégia 1978

Uspávanka 1984

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

O človeku, cykl na chór mieszany, sł. J. Smrek, 1962

Slovenská pieseň na chór mieszany, sł. J. Smrek, 1972

Slovenská omša na głos solo, 1984

Bačovské piesne na baryton i fortepian, 1929, zrewid. 1985

Kontemplácie na recytatora i fortepian, sł. L. Novomenský, 1964

Aká si mi krásna na baryton, bas i fortepian, sł. P Bella-Horal, 1985

Dve piesne na tenor i orkiestrę, 1928

Nox et solitudo, cykl na mezzosopran i orkiestrę kameralną, sł. I. Krasko, 1933, także wersja na mezzosopran i fortepian

Piesne z hôr na sopran, tenor i orkiestrę, 1937­–47

Ad astra, cykl na sopran i orkiestrę kameralną, sł. Š. Žáry, 1961, także wersja na sopran i fortepian

Pohl'ad do neznáma, 3 pieśni na głos, smyczki i perkusję, sł. P. Štilicha, 1978

Tri piesne na baryton i orkiestrę, sł. M. Válek, P. Štilicha, J. Smrek, 1985

Žalm zeme Podkarpatskej na tenor, chór i orkiestrę, sł. J. Zatloukal, 1938

Sceniczne:

Krútňava, opera, 6 obrazów, libr. kompozytor i Š. Hoza, 1941­­­­­­­–47, wyst. Bratysława 1949

Svätopluk, opera 3-aktowa, libr. kompozytor i I. Stodoła, 1950­–59, wyst. Bratysława 1960

Angelika, balet, 2-aktowy, 1926

***

utwory dla dzieci: m.in. cykl. fortepianowy Obrázky zo Slovenska 1954–56

muzyka filmowa i teatralna

opracowania folkloru

 

Prace:

Všeobecná náuka o hudbe, Bratysława 1955, 3. wyd. 1977

Stručná náuka o hudbe, z M. Filipem, Bratysława 1955, 6. wyd. 1987

Teória kontrapunktu, Bratysława 1957

Náuka o harmónii, z M. Filipem, 2 t., Bratysława 1959, 2. wyd. 1992

Akordika od trojzvuku po dvanást'zvuk, Bratysława 1979

Oksamihy a vyznania, ,,Život” Bratysława 1990 nr 34–41