Sontag [z’on~] Henriette Gertrude Walpurgis, właściwie Henriette Gertrude Walpurgis Sonntag, *3 I 1806 Koblencja, †17 VI 1854 m. Meksyk, niemiecka śpiewaczka (sopran). Pochodziła z rodziny aktorsko-śpiewaczej. Po śmierci ojca w 1814 przeniosła się z matką do Pragi, gdzie w 1815 rozpoczęła naukę w konserwatorium u A. Czezki (śpiew) i J.P. Pixisa (fortepian). Tam też debiutowała w 1821 w operze F.A. Boieldieu Jean de Paris (jako Księżniczka Navarry). W 1822 śpiewała w Wiedniu partie w operach niemieckich i włoskich; zachwycony jej kreacjami C.M. von Weber napisał dla niej tytułową partię w Euryanthe, której premiera (25 X 1823) stała się wielkim triumfem Sontag. W tej roli, a także w Tankredzie Rossiniego, podziwiał ją K. Kurpiński (Karola Kurpińskiego dziennik podróży 1823, Kraków 1957). W Wiedniu Sontag wzięła także udział w prawykonaniu IX Symfonii (7 V 1824) i w wykonaniu Missa solemnis (13 V 1824) Beethovena. W 1825 debiutowała w Königsstädtisches Theater w Berlinie (Izabela we Włoszce w Algierze Rossiniego), gdzie wzbudziła podziw zarówno w rolach scenicznych, jak też wykonaniem dodanych airs variés P. Rode’a, w których koloraturę Sontag porównywano z techniką wokalną A. Catalani. Prawdziwie wielką, międzynarodową karierę rozpoczęła w Théâtre Italien w Paryżu rolą Rozyny w Cyruliku sewilskim Rossiniego (15 V 1826), następnie wystąpiła tam w 11 rolach, m.in. w operach D. Cimarosy (Il matrimonio segreto), Mozarta (Don Giovanni) i Rossiniego (Tankred, Semiramida), w których w latach 1829–30 rywalizowała na tej scenie z M. Malibran. W tym czasie koncertowała m.in. w Holandii i Anglii (w 1828 akompaniował jej J.P. Pixis), Berlinie i Weimarze, odnosząc niebywałe sukcesy i przyjmując poetyckie laudacje (m.in. Goethego). 19 IV 1828 debiutowała w King’s Theatre w Londynie (Rozyna w Cyruliku sewilskim), następnie wystąpiła z M. Malibran w innej operze i na wspólnym koncercie. W 1830 poślubiła sardyńskiego dyplomatę hr. Carla Rossiego, co zmusiło ją, zgodnie z obyczajem epoki, do zawieszenia kariery scenicznej; skupiła się wówczas na podróżach koncertowych, między 30 V a 28 VI 1830 wystąpiła na 11 koncertach w Warszawie (na ośmiu z nich był Chopin), na koncercie na Zamku (27 VI) wykonała przy akompaniamencie K. Kurpińskiego ofiarowane jej Potpourri czyli wariacje na śpiewy polskie…. Wystąpiła ponadto na koncercie prywatnym w Kutnie, gdzie śpiewała akompaniując sobie na fortepianie. Jako żona ambasadora mieszkała w latach 1838–43 w Petersburgu, następnie w Berlinie. W 1849, gdy z powodu zmian politycznych kariera Rossiego dobiegła końca, nastąpił triumfalny powrót na scenę Sontag jako primadonny opery paryskiej i berlińskiej. Po tournée w Anglii (1849) występowała do 1851 w Niemczech, Brukseli i Paryżu, odnosząc sukcesy m.in. w specjalnie dla niej skomponowanej partii Mirandy w operze La tempestà F. Halévy’ego (wyst. 8 VI 1850). W 1852 wraz z mężem wyjechała do Ameryki; śpiewała w Nowym Jorku, Bostonie i Filadelfii. W 1854 z grupą włoskich artystów występowała w Meksyku (tytułowa rola w operze G. Donizettiego Lukrecja Borgia), gdzie zmarła niespodziewanie w czasie epidemii tyfusu.
Sontag była wyjątkową postacią w wokalistyce i najwybitniejszą – obok A. Catalani i M. Malibran – śpiewaczką 1. połowy XIX w. Dysponowała pięknym, nośnym głosem (choć o niewielkiej skali), cechującym się łatwością koloratury; ponadto odznaczała się muzykalnością, urodą, wdziękiem, doskonałym wyczuciem sceny, spontanicznością i artystycznym smakiem; jej technikę wokalną podziwiał Chopin (list do T. Woyciechowskiego z 5 VI 1830). W Warszawie nazywana „posłańcem boskim”, zyskała podziw i sympatię (także za krytykę metody śpiewu C.E. Solivy). Sontag była niezrównaną odtwórczynią dzieł Rossiniego, który bardzo ją cenił, podobnie jak H. Berlioz. Najwyższe pochwały zbierała za główne role w Lindzie z Chamounix, Łucji z Lammermooru, Don Pasquale i Córce pułku G. Donizettiego, Lunatyczce V. Belliniego, a zwłaszcza za rolę Zuzanny w Weselu Figara Mozarta.
Literatura: T. Gautier L’ambassadrice. Biographie de la Comtesse Rossi, Paryż 1850; H. Stümcke Henriette Sontag. Ein Lebens- und Zeitbild, Berlin 1913; E. Pirchan Henriette Sontag, die Sängerin des Biedermeier, Wiedeń 1946; K. Kobylańska Henriette Sontag, „Muzyka” 1951 nr 7; F. Russell Queen of Song. The Life of Henriette Sontag, Nowy Jork 1964.
