Słonimski Siergiej Michajłowicz, *12 VIII 1932 Leningrad (obec. St. Petersburg), †9 II 2020 St. Petersburg, rosyjski kompozytor, pianista i pedagog. Syn pisarza M. Słonimskiego, spokrewniony z N. Slonimskym. W latach 1945–50 uczył się w szkole muzycznej dla wybitnie uzdolnionych dzieci w Moskwie. Ukończył konserwatorium w Leningradzie: w 1955 kompozycję u O. Jewłakowa i w 1956 grę na fortepianie u W. Nilsena. Brał udział w ekspedycjach folklorystycznych, podczas których nagrywał pieśni ludowe. W 1963 otrzymał tytuł kandydata sztuki za dysertację na temat symfonii S. Prokofiewa. Jest laureatem: w 1983 nagrody im. M. Glinki, w 1987 nagrody państwowej, w 1995 I nagrody władz St. Petersburga, w 2002 nagrody Federacji Rosyjskiej. W 1993 został wybrany członkiem Rosyjskiej Akademii Edukacji. W 2003 otrzymał Krzyż Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. Od 1976 był profesorem konserwatorium w St. Petersburgu.
Słonimski należał do pokolenia kompozytorów rosyjskich, którzy ukształtowali swoją osobowość artystyczną po II wojnie światowej, w orbicie wpływów tradycji rodzimej i awangardy. W okresie politycznej odwilży z końcem lat 50. zaczął stosować technikę 12-tonową, a od początku lat 60. także aleatoryzm, środki sonorystyczne i niekonwencjonalną notację graficzną. W latach 60. stał się pionierem „nowego folkloryzmu”, wykorzystując w muzyce tak materiał ludowy, średniowieczne archaizmy, jak i techniki awangardowe (np. teatr instrumentalny w Antfonach na kwartet smyczkowy, 1968). Cechą charakterystyczną stylu kompozytora stało się łączenie elementów różnorodnych, często skrajnych (np. Prazdnicznaja muzyka na bałałajkę, łyżki i orkiestrę z 1975). Ważne miejsce w twórczości Słonimskiego zajęły symfonie, które reprezentują różne rodzaje muzycznej dramaturgii: liryczno-epicką i narratywną, kształtowaną na wzór dramatycznych opowieści, jak w IV Symfonii z 1982, dedykowanej ojcu – pisarzowi. W symfoniach późniejszych zaznaczył się znaczący wpływ Mahlera, jego koncepcji symfonii jako „budowania świata” i rozumienia muzyki jako przesłania, np. tragiczna w wymowie IX Symfonia odzwierciedla kataklizmy ludzkości w XX stuleciu. Źródłem inspiracji były także dla Słonimskiego idee symboliczne i numeryczne, np. X Symfonia inspirowana Boską komedią Dantego podzielona jest na 9 części, odpowiadających 9 kręgom piekielnym, w których szeregi dźwiękowe poddane zostały seryjnym transformacjom. O wrażliwości kompozytora na walor barwy dźwięku świadczy kolorystyka orkiestrowej proweniencji postsonorystycznej. Różne koncepcje gatunkowe i stylistyczne Słonimski zrealizował również na gruncie teatru muzycznego: w Mistrzu i Małgorzacie wypracował nowy styl opery kameralnej, w Marii Stuart odniósł się do europejskiej grand opera, w Hamlecie jako dramma per musica nawiązał do tradycji Monteverdiego, a w Iwanie Groźnym zmodernizował formę dramatu ludowego. Posiłkując się tradycją, wzbogacił ją o zdobycze języka XX-wiecznego i rozwiązania indywidualne. W wielogatunkowej i wielostylistycznej różnorodności muzycznej Słonimskiego można dostrzec cechy polistylistyczne, charakterystyczne dla rosyjskiej szkoły kompozytorskiej drugiej poł. XX wieku.
Literatura: A. Miłka S. Słonimski. Monograficzeskij oczerk, Leningrad 1976; M. Ricarewa Kompozitor S. Słonimski. Monografija, Leningrad 1991.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia 1958
II Symfonia 1978
III Symfonia 1982
IV Symfonia 1982
V Symfonia 1983
VI Symfonia 1984
VII Symfonia 1984
VIII Symfonia 1985
IX Symfonia 1987
X Symfonia „Krugi ada” wg Dantego, 1992
XI Symfonia 2003
XII Symfonia 2004
XIII Symfonia 2004
Karnawalnaja uwiertiura 1957
Koncert buffo na orkiestrę kameralną, 1966, wyk. pol. Warszawska Jesień 1969
Koncert na orkiestrę, 3 gitary elektryczne i instrumenty solowe, 1973
Dramaticzeskaja pieśń 1973
Prazdnicznaja muzyka na bałałajkę, łyżki i orkiestrę symfoniczną, 1975
Simfoniczeskij motiet 1975
Tichaja muzyka 1981
Pietierburgskije widienija 1994
Sinfonietta 1996
Russkij kalejdoskop na zespół instrumentów, 2002 (w 60. rocznicę bitwy pod Stalingradem)
koncerty:
Wiesiennyj koncert na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 1983
Koncert na obój i zespół kameralny, 1987
Sławianskij koncert na organy i orkiestrę smyczkową, 1988
Apollon i Marsij, symfonia na flet, harfę i orkiestrę, 1991
I Koncert fortepianowy „Jewriejskaja rapsodija” 1997
II Koncert fortepianowy 2001
Koncert na wiolonczelę i orkiestrę kameralną, 1998
Cariewna laguszka na bałałajkę i orkiestrę symfoniczną, 2003
Koncert-symfonia na róg i orkiestrę symfoniczną lub ludową, 2005
Koncert na altówkę i orkiestrę kameralną, dedyk. J. Baszmietowi, 2005
kameralne:
Suita na altówkę i fortepian, 1959
Dialogi i inwencje na kwintet dęty, 1964
Antyfony na kwartet smyczkowy, 1968, wyk. pol. Warszawska Jesień 1977
Egzoticzeskaja siuita na 2 skrzypiec, 2 gitary elektryczne, saksofon i perkusję, 1976
Nowgorodskaja plaska na klarnet, puzon, wiolonczelę, fortepian i perkusję z taśmą, 1980, wyk. pol. Warszawska Jesień 1980 (prawyk.) i 1985
Musica lirica na flet, skrzypce i klawesyn, 1981
Sonata na skrzypce i fortepian, 1986
Sonata na wiolonczelę i fortepian, 1986
Amierikanskaja rapsodija na 2 fortepiany i klawesyn, 1989
Recitativo – Aria – Burleska na flet, fortepian i perkusję, 1990
Alba na flet i fortepian, 1994
Lamento furioso na klarnet, skrzypce i fortepian, 1997
Trio fortepianowe 2000
na fortepian:
Sonata fortepianowa 1962
Intermezzo pamięci J. Brahmsa, 1980
Siuita putieszestwij 1981
Elegija pamiati Sibeliusa 1988
Wospominanija o XIX-tom wiekie 1993
24 preludia i fugi 1994
Koriejskaja siuita 1997
Siewiernaja bałłada pamiati Griega 1999
na inne instrumenty solo:
Sonata na skrzypce, 1960
Monodija po procztienii Jewripida na skrzypce, 1984
Pastorale i Toccata na organy, 1961
Chromaticzeskaja poema na organy, 1969
3 utwory na wiolonczelę, 1964
Solo espressivo na obój, 1975
2 skazki na harfę, 1990
Czeczenskaja rapsodija na harfę, 1996
Wokale i wokalno-instrumentalne:
utwory na chór a cappella, m.in. koncert Tichyj Don 1977
Liriczeskije strofy na głos i fortepian, sł. J. Rein, 1964
Proszczanije s drugom, scena wokalna na głos i fortepian, sł. z eposu sumeryjskiego, 1966
6 romansów na głos i fortepian, sł. A. Achmatowa, 1969
4 poematy O. Mandelsztama na głos i fortepian, 1974
10 poematów na głos i fortepian, sł. A. Achmatowa, 1974
Ispanskije epigramy na głos i fortepian, 2002
Pieśni wolnicy na mezzosopran, baryton i fortepian, sł. ludowe, 1959, 2. wersja na mezzosopran, baryton i orkiestrę, 1961
Polskije strofy na mezzosopran i flet, sł. A. Słonimski, 1963, wyk. pol. Warszawska Jesień 1966
Psalmy Dawida, monologi na głos, obój i harfę, 1967
Pieśni trubadurów na sopran, tenor, 4 flety i lutnię, sł. staroprowansalskie, 1975
Piesnochorka na alt, flet, obój, trąbkę, bałałajkę, akordeon, wibrafon i 3 gitary elektryczne, sł. ludowe, 1975
Hello, Hell! na bas, kontrabas i fortepian, sł. A. Kondratowa, 2003
Gołos iz chora, kantata na solistów, chór, organy i orkiestrę kameralną, sł. A. Błok, 1963
Piesń piesniej Solomona na sopran, tenor, chór kameralny, obój, róg i harfę, 1975
K Lidii – Oda Horacego na chór mieszany, harfę i puzon, 1993
Odin dień żyzni, kantata, sł. staroindyjskie, tłum. W. Toporow, 1998
Requiem 2003
Sceniczne:
Wirinieja, libr. S. Cenin wg L. Sejfolliny, 1967, wyst. Leningrad 1967 (z tego suita na solistów, chór mieszany i orkiestrę, 1974), wersja zrewid. wyst. Leningrad 1976
Mastier i Margarita, opera kameralna, libr. J. Dimitrin i W. Fijałkowski wg M. Bułhakowa, 1972, wyk. koncertowe Moskwa 1989, wyst. Moskwa 1991
Maria Stiuarda, opera balladowa, libr. J. Gordin, 1980, wyst. Kujbyszew (obec. Samara) 1981
Hamlet, libr. J. Gordin wg W Szekspira w tłum. B. Pasternaka, 1991, wyst. Krasnojarsk 1993
Iwan Groznyj, libr. J. Gordin wg XVI-wiecznych rękopisów, 1995, wyst. Samara 1998 (z tego suita na solistów, chór i orkiestrę, 1999)
Car’ Iksion, opera kameralna, libr, kompozytor wg antycznego mitu i I. Armeńskiego, 1995
Korol Lir, libr, wg W. Szekspira w tłum. B. Pasternaka, 2001
Ikar, balet, libr. J. Słonimski, 1970, wyst. Moskwa 1971, zrewid. 1976
Princessa Pirlipat, balet, libr. M. Szemiakin wg E.T.A. Hoffmanna, 2001, wyst. St. Petersburg 2003
Wołszebnyj oriech, balet, libr. M. Szemiakin wg E.T.A. Hoffmanna, 2004, wyst. St. Petersburg 2005
muzyka do filmów i sztuk teatr
