Logotypy UE

Skuherský, František Zdeněk

Biogram i literatura

Skuherský [sk’u~] František Zdeněk Xavier Alois, *31 VII 1830 Opočno (k. Hradca Králové), †19 VIII 1892 Czeskie Budziejowice, czeski kompozytor i pedagog. W latach 1847–48 uczył się w szkole organistów w Pradze u K. Pitscha (gra na organach, teoria muzyki), a następnie prywatnie u J. Kittla (kompozycja). W latach 1854–66 przebywał w Innsbrucku, początkowo jako dyrygent orkiestry teatralnej; napisał wówczas 3 opery do librett w języku niemieckim, z których Der Liebesring wystawił bez powodzenia w 1861. Następnie był chórmistrzem w kościele uniwersyteckim oraz dyrektorem towarzystwa muzycznego i nauczycielem w szkole muzycznej, działającej przy tym towarzystwie. W 1866 objął funkcję dyrektora szkoły organistów w Pradze, w 1868 został dyrektorem kapeli dworskiej na Hradczanach, w 1869 pianistą ekscesarza Ferdynanda V, ponadto prowadził chóry w praskich kościołach, a od 1878 wykładał teorię muzyki na uniwersytecie, w 1890 przeszedł na emeryturę.

Skuherský początkowo pisał głównie opery, które jednak ani w swych pierwotnych niemieckich, ani w czeskich wersjach językowych nie przyniosły mu sukcesu. Operę historyczną Vladimír, bohů zvolenec krytykowano za niejednolitość stylu, w operze komicznej Rektor a generál dostrzegano zależność od wzorów mozartowskich i weberowskich. Najlepiej przyjęto operę romantyczną Lora, sam Skuherský jednak nie życzył sobie, aby wystawiano ją pod jego nazwiskiem, gdyż jeszcze w Innsbrucku zwrócił się w stronę muzyki kościelnej. W Pradze stał się głównym obok J. Krejćego przedstawicielem nurtu cecyliańskiego w czeskiej muzyce religijnej, zmieniając jego oblicze przez stosowanie wyrafinowanych środków harmonicznych. W swej pracy pedagogicznej oraz w podręcznikach do nauki kompozycji (pierwszych w języku czeskim) kładł nacisk na związki pomiędzy typem wyrazu muzycznego a harmonią, zachęcając do stosowania w miarę potrzeby modulacji „ostrych, nawet niekiedy szorstkich”, kwestionował też wyłączność tercjowej budowy akordów. Do jego uczniów należeli m.in. J.B. Foerster, K. Stecker, a przede wszystkim L. Janáček, który świadomie podjął niektóre harmoniczne koncepcje Skuherský’ego. Inspirowały one także w pewnym stopniu twórczość A. Háby, sama jednak postać Skuherský’ego, który nie brał udziału w sporach nurtujących czeskie środowisko artystyczne II połowy XIX w., została niemal zupełnie zapomniana.

Literatura: F.Z. Skuherský, A. Kofler von Felsheim Bůh a ty, Czeskie Budziejowice 1940 (notatniki Skuherský’ego i jego żony); A. Hába Zakladatel moderní nauky o harmonii, „Klíč” I, 1930/31; F. Řehánek František Zdeněk Skuherský. Teoretik harmonie, «Opus Musicum» III, 1971.

Kompozycje i prace

Kompozycje:

Instrumentalne:

Kwintet fortepianowy, 1871

Kwartet smyczkowy, 1871

Trio fortepianowe, 1872

Máj, fantazja symfoniczna wg poematu K.H. Máchy, 1874, wyk. Brno 1877

3 fugi na orkiestrę, 1884

utwory fortepianowe i organowe

Wokalno-instrumentalne:

27 staročeských chorálů, Praga 1887

Piseň svatováclavská na baryton, chór mieszany i organy, Praga 1889

13 mszy, ok. 140 graduałów i ofertoriów, kantaty, pieśni chóralne

Sceniczne:

opery:

Der Apostat, libr. J.V. Frič, przed 1860, w języku czeskim pt. Vladimír, bohů zvolenec, libretto H. Mostecky (J.V. Frič), wyst. Praga 1863

Der Rekrut, libretto E. Züngel, przed 1860, w języku czeskim pt. Rektor a generál, wyst. Praga 1873

Der Liebesring, libretto H.T. Schmied, wyst. Innsbruck 1861, w języku czeskim pt. Lora, libretto K. Krasa, wyst. Praga 1868

 

Prace (wyd. w Pradze):

O formách hudebních, 1873, 2. wyd. 1884

Nauka o hudební komposici, 4 t., 1880–84

Varhany, jejich zařízení a zachování, 1884

Velká teoreticko-praktická škola na varhany, 1884, 2. wyd. 1949

Nauka o harmonii na vědeckém základě ve formě nejjednodušši, 1885