Skuherský, František Zdeněk

Skuherský [sk’u~] František Zdeněk Xavier Alois, *31 VII 1830 Opočno (k. Hradca Králové), †19 VIII 1892 Czeskie Budziejowice, czeski kompozytor i pedagog. W latach 1847–48 uczył się w szkole organistów w Pradze u K. Pitscha (gra na organach, teoria muzyki), a następnie prywatnie u J. Kittla (kompozycja). W latach 1854–66 przebywał w Innsbrucku, początkowo jako dyrygent orkiestry teatralnej; napisał wówczas 3 opery do librett w języku niemieckim, z których Der Liebesring wystawił bez powodzenia w 1861. Następnie był chórmistrzem w kościele uniwersyteckim oraz dyrektorem towarzystwa muzycznego i nauczycielem w szkole muzycznej, działającej przy tym towarzystwie. W 1866 objął funkcję dyrektora szkoły organistów w Pradze, w 1868 został dyrektorem kapeli dworskiej na Hradczanach, w 1869 pianistą ekscesarza Ferdynanda V, ponadto prowadził chóry w praskich kościołach, a od 1878 wykładał teorię muzyki na uniwersytecie, w 1890 przeszedł na emeryturę.

Skuherský początkowo pisał głównie opery, które jednak ani w swych pierwotnych niemieckich, ani w czeskich wersjach językowych nie przyniosły mu sukcesu. Operę historyczną Vladimír, bohů zvolenec krytykowano za niejednolitość stylu, w operze komicznej Rektor a generál dostrzegano zależność od wzorów mozartowskich i weberowskich. Najlepiej przyjęto operę romantyczną Lora, sam Skuherský jednak nie życzył sobie, aby wystawiano ją pod jego nazwiskiem, gdyż jeszcze w Innsbrucku zwrócił się w stronę muzyki kościelnej. W Pradze stał się głównym obok J. Krejćego przedstawicielem nurtu cecyliańskiego w czeskiej muzyce religijnej, zmieniając jego oblicze przez stosowanie wyrafinowanych środków harmonicznych. W swej pracy pedagogicznej oraz w podręcznikach do nauki kompozycji (pierwszych w języku czeskim) kładł nacisk na związki pomiędzy typem wyrazu muzycznego a harmonią, zachęcając do stosowania w miarę potrzeby modulacji „ostrych, nawet niekiedy szorstkich”, kwestionował też wyłączność tercjowej budowy akordów. Do jego uczniów należeli m.in. J.B. Foerster, K. Stecker, a przede wszystkim L. Janáček, który świadomie podjął niektóre harmoniczne koncepcje Skuherský’ego. Inspirowały one także w pewnym stopniu twórczość A. Háby, sama jednak postać Skuherský’ego, który nie brał udziału w sporach nurtujących czeskie środowisko artystyczne II połowy XIX w., została niemal zupełnie zapomniana.

Literatura: F.Z. Skuherský, A. Kofler von Felsheim Bůh a ty, Czeskie Budziejowice 1940 (notatniki Skuherský’ego i jego żony); A. Hába Zakladatel moderní nauky o harmonii, „Klíč” I, 1930/31; F. Řehánek František Zdeněk Skuherský. Teoretik harmonie, «Opus Musicum» III, 1971.