Silwestrow Walentin Wasiljowicz, *30 IX 1937 Kijów, ukraiński kompozytor. Naukę muzyki rozpoczął mając 15 lat, początkowo na lekcjach prywatnych, później w wieczorowej szkole muzycznej w Kijowie (1953–55), którą ukończył z wyróżnieniem. W latach 1955–58 studiował inżynierię w Kijowie, a od 1958 do 1964 kompozycję w tamtejszym konserwatorium u B. Latoszynskiego i L. Rewuckiego. W latach 1964–72 uczył teorii muzyki w szkołach muzycznych. Do 2022 mieszkał i pracował w Kijowie. W pierwszych dniach inwazji rosyjskiej w Ukrainie opuścił Kijów i zamieszkał w Berlinie. Laureat nagrody im. S. Kusewickiego (1967), I nagrody na międzynarodowym konkursie dla młodych kompozytorów Gaudeamus (Holandia, 1970), dwukrotnie nagrody państwowej im. Szewczenki (1989, 1995) oraz nagrody Opus Klassik za dzieło życia (2022). Odznaczony ukraińskim Orderem “Za zasługi” III klasy (1997) i II klasy (2013) oraz Orderem Księcia Jarosława Mądrego V klasy (2007) i IV klasy (2017) . W 2011 uzyskał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Narodowego „Akademii Kijowsko-Mohylańskiej”. Był kilkakrotnie kompozytorem-rezydentem europejskich ośrodków muzycznych i festiwali, m.in. Nostalgia Festival w Poznaniu (2009).
Silwestrow był jednym z czołowych przedstawicieli „Kijowskiej Awangardy” lat 60. i jako jeden z pierwszych kompozytorów byłego ZSRR ok. 1970 odrzucił środki typowe dla tego nurtu, skłaniając się ku neoromantyzmowi (Muzyka w dawnym stylu, I Kwartet smyczkowy, V Symfonia). Stworzył własny, bliski zachodniemu postmodernizmowi styl, który określa mianem „meta-muzyki” (muzyki alegorycznej, metaforycznej). Jej istotą jest z jednej strony wieloznaczność oraz ciągła oscylacja między „starym” i „nowym”, z drugiej zaś zaprzeczenie tradycyjnie rozumianej narracji muzycznej przez przeniesienie środka ciężkości z kulminacji na kontynuację (wybrzmienie). Charakterystyczne dla techniki kompozytorskiej Silwestrowa jest nakładanie płaszczyzn dźwiękowych, których podstawą są wybrzmienia alikwotowe (Ciche pieśni, Metamuzyka, Postludium). Od początku lat dwutysięcznych skupia się na mniejszych formach instrumentalnych oraz muzyce chóralnej a cappella. W swoim dorobku ma również muzykę do kilkunastu filmów.
W 2011 ukazała się książka Doczekatysja muzyki. Lekcii-besidy [Дочекатися музики. Лекції-бесіди], której podstawą były wykłady i spotkania z kompozytorem, zorganizowane w 2007 w Kijowie. W 2019 powstał pełnometrażowy film dokumentalny W. Silwestrow poświęcony kompozytorowi i jego twórczości, w reżyserii Siergija Bukowskiego.
Literatura: S. S. Pawliszyn Walentyn Sylwestrow, seria: Tworczi portrety ukrainskich kompozitoriw, Kijów 1989 (język ukraiński); S. Savenko Valentin Silvestrov’s Lyrical Universe w Underground Music from the Former USSR, red. Valeria Tsenova, Amsterdam, 1998; P. J. Schmelz Valentin Silvestrov and the Echoes of Music History, „The Journal of Musicology”, 31/2, 2014, s. 231–71; P. Edwards Valentin Silvestrov and the symphonic monument in ruins w Transformations of musical modernism, red. E. E. Guldbrandsen, J. Johnson, Cambridge University Press, 2015; P. R. Bullock Intimacy and distance: Valentin Sil'vestrov's Tikhie pesni, „The Slavonic and East European Review (1928)”, t. 92 (3) 2014; R. L. Gillies Singing Soviet Stagnation: Vocal Cycles from the USSR, 1964–1985, Londyn 2021; L. Shapovalova, І. Romaniuk, M. Chernyavska, S. Shchelkanova Early (Avant-garde) Symphonies by Valentin Silvestrov As a Sound Universe, „Studia Universitatis Babeş-Bolyai. Musica”, t. 66 (1), 2021; I.W. Melniczenko, Specyfika estetyki postmodernizmu w kontekście fenomenu twórczości Walentyna Sylwestrowa, „Molodyj wczenyj” [Молодий вчений], nr 10 (50), 2017 (język ukraiński); P. J. Schmelz Sonic overload: Alfred Schnittke, Valentin Silvestrov, and polystylism in the late USSR, Nowy Jork 2020; W. Kläy Vertontes Schweigen: Der Ukrainische Komponist Walentin Silwestrow, „Dissonanz” 2003 (83); P. J. Schmelz Such freedom, if only musical unofficial Soviet music during the Thaw, rozdz. 6. From Abstraction to Mimesis, from Control to Freedom: Part, Schnittke, Silvestrov, Gubaidulina, Nowy Jork, 2009; W. Sylwestrow Doczekatysja muzyki: Lekcii-besidy, Kijów 2011.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia, 1963; 2. wersja, 1974
Uwertura klasyczna, 1964
II Symfonia na flet, perkusję, fortepian i smyczki, 1965
Spectra na orkiestrę kameralną, 1965
III Eschatofonia 1966
Hymn na 4 zespoły instrumentalne, 1967
Poemat pamięci B. Latoszynskiego na orkiestrę, 1968
IV Symfonia na instrumenty dęte blaszane i smyczki, 1976
Serenada na orkiestrę smyczkową, 1978
V Symfonia, 1982, wyk. pol. Warszawska Jesień 1992
Intermezzo na orkiestrę kameralną, 1983
Exegi Monumentum, Symfonia na baryton i orkiestrę, 1985-87
VI Symfonia, 1995
Metawalc, Poemat symfoniczny, 2002
Silent Music na orkiestrę smyczkową, 2002
Abschiedsserenade na orkiestrę smyczkową, 2003
VII Symfonia, 2003
VIII Symfonia, 2012-2013, wyk. pol. Festiwal Eufonie 2022
IX Symfonia, 2017-2019
na instrument solo i orkiestrę:
Monodia na fortepian i orkiestrę, 1965
Meditation na wiolonczelę i orkiestrę kameralną, 1972
Postludium, poemat symfoniczny na fortepian i orkiestrę, 1984
Dedication/Poswiaczennia na skrzypce i orkiestrę, 1991
Metamuzyka na fortepian i orkiestrę, 1992
Epitafium na fortepian i orkiestrę smyczkową, 1999
Two Dialogues with Postscript na orkiestrę smyczkową i fortepian, 2001-2002
Koncert na skrzypce i orkiestrę, 2016
kameralne:
Kwintet fortepianowy, 1961
Quartetto piccolo na kwartet smyczkowy, 1961
Trio na flet, trąbkę i czelestę, 1962
Mysterium na flet altowy i 6 grup perkusyjnych, 1964
Projekcje na klawesyn, wibrafon i dzwony rurowe, 1965
Drama na trio fortepianowe, 1971
I Kwartet smyczkowy, 1974, wyk. pol. Warszawska Jesień 1996
Postludium na wiolonczelę i fortepian, 1982, wyk. pol. Warszawska Jesień 1983
Sonata na wiolonczelę i fortepian, 1983/2000
II Kwartet smyczkowy, 1988
Post scriptum, sonata na skrzypce i fortepian, 1991
Elegia na wiolonczelę i 2 tam-tamy, 1999
Hommage à J.S.B. na skrzypce i fortepian (quasi echo), 2009
Dwa utwory na skrzypce i fortepian, 2010
na instrumenty solo:
Muzyka naiwna na fortepian, 1954/93
Musica lontana na fortepian, 1956/93
Intermezzo na fortepian, 1956/2000
Nokturn na fortepian, 1957/2000
Bagatele na fortepian, 1958–2000
Sonatina na fortepian, 1960/65
5 utworów na fortepian, 1961
Triada na fortepian, 1962
Sonata „Klasyczna” na fortepian, 1963
Elegia na fortepian, 1967
I Sonata na fortepian, 1972
Muzyka dla dzieci na fortepian, 1973
Muzyka w dawnym stylu na fortepian, 1973
II Sonata na fortepian, 1975
Kitsch-Musik na fortepian, 1977
III Sonata na fortepian 1979
Postludium na skrzypce, 1981
Misterioso na klarnet i fortepian (dla jednego wykonawcy), 1996
The Messenger - 1996/Wisnyk - 1996 na fortepian, 1997; także wersja na syntezator lub fortepian i orkiestrę smyczkową, 1997
Orfeo. Eternal Melody na syntezator, 1998
Usna muzyka, cykl 4 utworów na fortepian, 1999
Nokturn na fortepian, 2002
Dwa epitafia na fortepian, 2001
Hymn 2001 na fortepian, 2001; także wersja na orkiestrę smyczkową, 2001
Moments na fortepian, 2003
Moments of Memory (I) na fortepian, 2003
Moments of Memory (II) na fortepian, 2004
Spring Serenades, cykl na fortepian, 2004
Three Dedications na fortepian, 2004
4 postludia na fortepian, 2004
2 mazurki na fortepian, 2005
English Serenades, cykl na fortepian, 2005
3 bagatele na fortepian, 2006
9 walców na fortepian, 2007
5 momentów muzycznych na fortepian, 2007
Elegia, ciaccona i pastorale na fortepian, 2022
Wokalne:
Kantata na chór, sł. T. Szewczenko, 1977
Dyptyk na chór, sł. T. Szewczenko, 1995
Elegia na chór, sł. T. Szewczenko, 1996
Over All the Mountain Tops is Peace na chór, 2009
Trzy pieśni sakralne na chór, 2013
Majdan 2014 na chór, 2014
Dyptyk na chór, sł. T. Szewczenko, 2016
In memoriam na chór, 2020
Psalm na chór, 2022, pol. wyk. Chór Filharmonii Narodowej, Warszawa 2022
Wokalno-instrumentalne:
2 romanse na głos i fortepian, sł. A. Błok, 1960
Kantata na sopran i orkiestrę kameralną, sł. F. Tiutczew i A. Błok, 1973
Ciche pieni [Tychi pisni] na głos i fortepian, sł. A. Puszkin, M. Lermontow, J. Keats, S. Jesienin, T. Szewczenko, F. Tiutczew, O. Mandelsztam, 1974–77
Proste pieśni [Prosti pisni] na głos i fortepian, sł. O. Mandelsztam, A. Puszkin, anonimowe, 1974–81
Stara ballada na głos i fortepian, 1977
Leśna muzyka [Lisowa muzyka] na sopran, rożek angielski i fortepian, sł. G. Ajgi, 1978
Jesienna serenada [Osinnia serenada] na sopran i orkiestrę kameralną, 1980–2000
Postludium D-S-C-H na sopran, skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 1981
4 pieśni na baryton i fortepian, sł. O. Mandelsztam, 1982
Stupieni na głos i fortepian, sł. A. Błok, A. Puszkin, F. Tiutczew, O. Mandelsztam, J. Keats, J. Boratynski, W. Sollogub, anonimowe, 1982/98
Ode to the Nightingale / Oda sołowju na sopran i orkiestrę kameralną, sł. J. Keats, tłum. E. Witkowski, 1983
Exegi monumentum na baryton i orkiestrę, sł. A. Puszkin, 1987
Requiem dla Larissy na głosy solowe, chór i orkiestrę, 1997-1999, wyk. pol., Warszawska Jesień 2005
Rzeka czasów na głos i fortepian, sł. G. Derżawin, 1999
Trzy pieśni na głos i fortepian, sł. A. Błok, W. Majakowski, J. Iwaszkiewicz, 2003
Moments of Poetry and Music na sopran lub baryton, fortepian i orkiestrę smyczkową, 2003
Kantata nr 4 na sopran, fortepian i orkiestrę smyczkową, 2015
