Seklucjan, Jan

Seklucjan, Seclucianus, Sekluczian, Jan, *ok. 1510 Siekluki (?), †1. połowa 1578 Królewiec, polski działacz reformacyjny, kaznodzieja i pastor luterański, tłumacz i wydawca. Miejsce urodzenia dedukuje się z nazwiska, które sobie przybrał, a miejscowości o tej nazwie było kilka. W 1536 Seklucjan immatrykulował się na uniwersytecie w Lipsku i 18 IX uzyskał tu bakalaureat sztuk wyzwolonych. Co najmniej od XII 1538 przebywał w Poznaniu, gdzie – ciesząc się opieką możnej rodziny Górków – działał coraz śmielej na rzecz reformacji. W rezultacie został oskarżony o herezję i w 1543 zbiegł przed sądem biskupim do Prus Książęcych. W 1544 został ustanowiony przez księcia Albrechta polskim kaznodzieją w trzech gminach miejskich Królewca. W tym samym roku rozpoczął działalność wydawniczą, publikując opracowane przez siebie Wyznanie wiary, pierwszy dokument konfesyjny polskich luteranów. Odtąd publikował i sprzedawał zarówno własne prace (opracowania kolejnych wersji katechizmu, zbiory modlitw, prace homiletyczne, przekłady, m.in. Erazma z Rotterdamu), jak dzieła innych autorów (np. M. Reja, czy pierwszy polski przekład Nowego Testamentu, S. Murzynowskiego). Po 1559 skupił się na duszpasterstwie w powierzonej mu już w 1550 polskiej parafii przy kościele św. Mikołaja w Knipawie (dzielnica Królewca) i zabiegał o utrzymanie rodziny. Seklucjan opiekował się studentami przybywającymi na uniwersytecie królewieckim z terenów Rzeczypospolitej, po 1555 uzyskał też możliwość bezpiecznego wjazdu do kraju, z czego kilkakrotnie korzystał; w rezultacie jego wpływ na środowiska luterańskie przekraczał granice Prus.

Seklucjan opracował i opublikował 3 różniące się zawartością edycje śpiewnika, z których pierwsza jest najstarszym znanym polskim kancjonałem. Zbiór Pyesńi Duchowne, a nabożne, nowo zebrane y wydane przes J. Seklucjana, Królewiec, J. Weynreych, 1547, zawiera 35 tekstów pieśni i 25 melodii. Drugie wydanie, pod tym samym tytułem (inna ortografia), ukazało się w 1550 w tej samej drukarni; Seklucjan dodał tu 3 nowe teksty (2 z melodiami) i nuty do tekstu zamieszczonego w 1547 bez melodii. Trzecie wydanie, pt. Pieśni Chrześciańskie, dawnieisse, y Nowe..., Królewiec, J. Daubman, 1559, może być uważane wręcz za nowy kancjonał, gdyż zostało wzbogacone o 66 tekstów i 43 melodie. Seklucjan dołączył tu jako osobną część najprawdopodobniej całą zawartość zachowanego dziś szczątkowo kancjonału Jana Zaremby z 1558 r. Teksty w zbiorach są przekładami z czeskiego, niemieckiego i łacińskiego wraz z odpowiednimi melodiami oraz oryginalne polskie. Już w 2. wydaniu, ale zwłaszcza w 3. pojawiają się przy tekstach inicjały lub pełne nazwiska A. Trzecieskiego, S. Zacjusa (Żaka), M. Reja, J. Lubelczyka, J. Zaremby, J. Silviusa, samego Seklucjana, B. Wojewódki i E. Hesa, a z kompozytorów tylko przy jednej melodii – Wacława z Szamotuł, choć kilka innych melodii zidentyfikowano jako Wacława i C. Bazylika.

Literatura: I. Warmiński Andrzej Samuel i Jan Seklucjan, Poznań 1906; R. Mazurkiewicz O melodiach kancjonałów Jana Seklucjana, Kraków 1967; T. Wojak Jan Seklucjan. Życie i dzieło, „Rocznik Teologiczny” XXVI, 1984; W. Wydra Nie znane seklucjaniana, „Studia Polonistyczne” XVIII/XIX, 1990/91; J. Jasiński Historia Królewca. Szkice z XIII–XX stulecia, Olsztyn 1994; P. Poźniak Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu. Studium kontekstualno-analityczne, Kraków 1999; Wstęp do Pieśni z kancjonałów Jana Seklucjana (1547, 1550, 1559) oraz z różnych druków ok. 1554–ok. 1607, wyd. A Kocot i P. Poźniak, Kraków 2012; P. Poźniak Miejsca wspólne repertuaru pieśniowego w polskich kancjonałach ewangelickich XVI w., w: Luteranizm w kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej, red. K. Meller, Warszawa 2017; J. Kubieniec Uwagi o melodii, formie i dziejach staropolskiej pieśni „O przenasławniejsza Panno”, „Muzyka” LXVII, 2022.